ΣΤΟΝ ΙΣΚΙΟ ΤΟΥ ΒΟΥΝΟΥ,ΧΡΟΘΡΜΙΣ, ΙΣΜΗΝΗ

Γιάννης Ρίτσος, Κάτω απ' τον ίσκιο τού βουνού (απόσπασμ   Ποιος τάζησε όλ' αυτά; Πώς έγιναν; Πώς έληξαν; Είμαστε τάχα εμείς που τα ζήσαμε; Πριν πόσους αιώνες; Κ' η αγωνία: ένα τίποτα. Κι ο πόνος: ένα ελάχιστο στίγμα σκοτεινό, μια κουτή μύγα ασπαίροντας ασήμαντα σ' ένα πάμφωτο θέρος, και γύρω επίσημη, αδιάλλακτη, γαλήνια, ανεπηρέαστη η υπέροχη ακινησία τού θανάτου. Πόσοι βασιλιάδες άλλαξαν από τότε; Πόσες επαναστάσεις έγιναν; Είχαμε, λέει, και σύντομες περιόδους μιας απίθανης οχλοκρατίας. Και μια στιγμή γνήσιας δημοκρατίας. Δεν ξέρω. Θαρρώ πως κάποιον που τον εκτελέσαν, τον ξεθάψαν με τιμές και τον στήσαν, σκελετό, πάνω στο θρόνο — είχαν στεριώσει με σύρματα τα οστά του και τον είχαν ντύσει μ' ένα μανδύα ολοπόρφυρο — είχαν ραντίσει μ' ανθόνερο την αίθουσα, μιλούσαν απ' τους εξώστες, κανείς δεν καταλάβαινε. Έναν άλλον τον κηδέψαν μ' αφάνταστες τιμές — ολόκληρο δάσος μεσίστιες σημαίες, δεν έμεινε πλατεία ή πάρκο χωρίς το άγαλμά του. Σε λίγο κάποια μανία τούς κυρίευσε όλους — μήτε καλοθυμάμαι — χειρονομούσαν, τρέχαν, φώναζαν, σπάζαν τους ανδριάντες του κ' είταν παράξενο να βλέπεις τους ανθρώπους να πολεμούν με τ' αγάλματα. Άλλοι μετέφεραν τη νύχτα κομμάτια απ' τα μάρμαρα, τάφτιαχναν σκαμνιά ή χτίζαν το τζάκι τους. Βρήκαν κ' έναν στρατιώτη πούχε κρύψει κάτω απ' το μαξιλάρι του το μαρμάρινο χέρι τού εκπτώτου με σφιγμένα δάχτυλα σαν κάτι νάκρυβε, σαν κάτι να κρατούσε ακόμη απ' την παλιά εξουσία του ή από μιαν άλλη — την αιώνια εξουσία τού θανάτου. Τι μπορείς να πιστέψεις μέσα σε τόσες διηγήσεις; Μια άλλη αντίρροπη ανταρσία ξέσπασε, τα τύμπανα χτυπούσαν όλη νύχτα, τα χαράματα οι σάλπιγγες, άλλαζαν χρώματα οι σημαίες στα δημόσια μέγαρα, δεν ήξερες ποιοι έρχονταν, ποιοι έφευγαν, άλλαζαν οι φρουροί στην πύλη των στρατώνων, νέοι πάντα, με αδέξιες στολές, κτηνώδεις και ανόητοι, ωστόσο συμπαθητικοί μες στην ανεύθυνη νεότητά τους, κι όταν τους φώτιζαν άξαφνα, τη νύχτα, οι προβολείς των μεγάλων, σκεπασμένων αυτοκινήτων έβλεπες, στη λεπτή χλωμάδα τους, πως είταν αθώοι, πως το μόνο που θέλαν είταν να κοιμηθούν κι αυτοί με τα ρούχα τους έστω και με τις αρβύλες τους — κι όταν νυστάζουν οι άνθρωποι είναι τόσο καλοί κι αξιαγάπητοι — έτσι δεν είναι, Νένα; Τους νεκρούς και τους κοιμισμένους μπορούμε να τους αγαπούμε ελεύθερα – δεν είναι αντίπαλοι πια. είναι απ' τα πριν παραδομένοι. Έτσι κι εμείς μπορούμε χωρίς ταπείνωση να τους παραδοθούμε. Νύσταξες, Νένα.

Γιάννης Ρίτσος, Χρυσόθεμις (απόσπασμα)  ... Αργά το απόγευμα, χειμώνα - καλοκαίρι, στον κήπο, ή εδώ στο παράθυρο, κάτω απ' την επίδραση του αποσπερίτη, ανέβαζα τ' αριστερό μου χέρι ν' αγγίξω τα χείλη μου, αργά, προσεχτικά, αφηρημένα, γύρω - γύρω, σα να 'ταν να βοηθήσω στο σχηματισμό μιας άγνωστης λέξης ή σα να 'ταν να στείλω κάπου ένα φιλί αναβλημένο. Κείνα τα χρόνια, πολλές φορές, σεργιανώντας μονάχη στον κήπο, μου 'χε τύχει να ‘ρχεται αθόρυβα πίσω απ' τη ράχη μου η σελήνη, και ξάφνου να μου σκεπάζει με τις δυο παλάμες της τα μάτια. «Ποιος είμαι;», ρωτούσε. «Δεν ξέρω, δεν ξέρω», αποκρινόμουν για να με ξαναρωτήσει. Εκείνη δε ρωτούσε πια. Χαλάρωνε τα δάχτυλα της. Έστρεφα πίσω. Οι δυο μας, πρόσωπο με πρόσωπο. Το δροσερό μάγουλό της πάνω στο μάγουλό μου — κι όλο το χαμόγελό της — της το άρπαζα κ' έτρεχα με κυνηγούσε ολόγυρα στο σιντριβάνι. Κάποια νύχτα μ' έπιασε επ' αυτοφώρω η μητέρα: («Με ποιον κουβεντιάζεις;». «Κυνηγούσα τη γάτα μη φάει τα χρυσόψαρα», αποκρίθηκα. «Ανόητη», είπε η μητέρα («δεν εννοείς να μεγαλώσεις». Κείνη τη στιγμή, όντως ή γάτα τρίφτηκε στα πόδια μου. Ένα μεγάλο χρυσόψαρο τινάχτηκε έξω από το σιντριβάνι. Το άρπαξε η γάτα και κρύφτηκε μες στις τριανταφυλλιές. Φώναξα. Την κυνήγησα — (τρόμαξα μη μου φάει τόνα χέρι τής σελήνης) — κ' ή μητέρα με πίστεψε. Έτσι γίνεται πάντοτε. Δεν ξέρουμε πια πώς να φερθούμε, πώς να μιλήσουμε, σε ποιόν, και τι να πούμε. Μένουμε μόνοι με αφανείς δυσκολίες, σε αφανείς πολέμους, χωρίς νίκη ούτε ήττα, με πλήθος αφανείς εχθρούς ή, μάλλον, εχθρότητες. Ωστόσο και με πολλούς συμμάχους — αφανείς κι αυτούς — καθώς η σελήνη του παλιού κήπου, καθώς το χρυσόψαρο ή ακόμη κ' η γάτα. Μιαν άλλη νύχτα, (έκανε ζέστη αφόρητη μες στην τραπεζαρία — καλοκαίρι ολάνοιχτα παράθυρα τραβηγμένες κουρτίνες), η μητέρα φαινόταν οργισμένη, το ίδιο κι ο πατέρας, κ' η μεγάλη αδελφή μου μιλούσαν δυνατά — μεγάλωνε το στόμα τους γεμάτο σκοτάδι πότε -πότε φωτίζονταν απ' τις λυχνίες ή γλώσσα τους σα να πασκίζαν να καταπιούν μια γουλιά φως δεν τα κατάφερναν πνίγονταν έπνιγε ο ένας τον άλλον. Τους κοιτούσα. Δεν ξεχώριζα λόγια. Κείνη την ώρα μπήκε απ' το παράθυρο μια νυχτερίδα κουβαλώντας μαζί της λίγα αστέρια, ένα κομμάτι βελούδινη νύχτα, δυο φύλλα μουριάς, (ναι, μουριάς), το ελάχιστο βέλασμα ενός μικρού προβάτου πλάι στο ποτάμι, την ώρα που το άστρο των ποιμένων τρέμει μες στο νερό τόσο φιλέρημο, τόσο συγκινημένο που τα σπουργίτια αναστενάζουν στον ύπνο τους, γυρνώντας απ' τ' άλλο τους πλευρό, και τα πρόβατα υπόσχονται στο θεό τους να γίνουν ακόμη πιο καλά. Μεμιάς οι μεγάλοι σώπασαν. Μπορεί και ν' αφουγκράστηκαν κείνο το βέλασμα. Μπορεί να φοβήθηκαν το μακρινό, το ωραίο, το άγνωστο. Ωστόσο το ακούσανε. Τότε, η μητέρα άρπαξε μια πετσέτα απ' το τραπέζι και κυνήγησε τη νυχτερίδα παρά λίγο να σβήσουν κ' οι λυχνίες. ...

μμένες πάνω απ' το άδειο πηγάδι, φωνάζοντας λόγια ακατανόητα∙ κ' οι αντίλαλοι πολλαπλασιάζοντας την ανεξήγητη φωνή τους μες απ' το πηγάδι. Δεν αντέχω εδώ πέρα. Τούτο το φως το αναστάσιμο, θάνατος. Τράβηξε τις κουρτίνες. Μεγάλο, αμείλικτο, εχθρικό καλοκαίρι. Ο ήλιος σε αρπάζει απ' τα μαλλιά, σε κρεμάει στο γκρεμό. Ποιος με ορίζει; Εκείνος; Το σκυλί του; Η μητέρα; Καθένας για κάποιο δικό του σκοπό που με αφορά και που εγώ δεν τον ξέρω.

Γιάννης Ρίτσος, Ισμήνη (απόσπασμα) ... Τότε ήτανε που εχάθη για τρεις μέρες η αδελφή μου. Θαρρώ πως είχε καταφύγει στου πατέρα σας. Αυτός μας την έφερε πάνω σ' ένα μουλάρι. Στο σαμάρι του κρέμονταν ανάποδα δυο λευκές κότες κ' ένας κόκορας πολύχρωμος — μου 'κανε εντύπωση η άνεση που είχαν στην αντεστραμμένη εκείνη στάση, — μήπως κούραση; μήπως υποταγή; γλυκειά σοφία τού αναπότρεπτου; Εκείνη ούτε τα πρόσεξε.

http://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=34211.105#ixzz290hUMqli