ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΩΝ
Πρώτη καταχώρηση: Πέμπτη, 14 Ιουνίου 2012, 16:22
Η νοητική διαδικασία με την οποία καταστρώνεται ένα επιχείρημα
αποτελεί το ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟ, αν και αυτός περιλαμβάνεται στην καθημερινή
ορολογία στην έννοια του επιχειρήματος. Κάθε επιχείρημα που αποτελείται
από δυο ή περισσότερες υποθέσεις και το συμπέρασμα που προκύπτει από
αυτές λέγεται επίσης ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΣ. Ο συλλογισμός αποτελεί γενικά μια
αυστηρή απόδειξη που βασίζεται στους Κανόνες ή Νόμους της Λογικής.
Μακριά από το να χρησιμοποιήσουν μια τέτοια αυστηρή απόδειξη οι
περισσότεροι ομιλητές, δημαγωγοί, ρήτορες, προπαγανδιστές ή διαφημιστές,
προσπαθούν να πείσουν το ακροατήριό τους με διάφορους παραπειστικούς
λόγους και τεχνάσματα. Αντί τα επιχειρήματά τους να είναι ισχυρά, αντί
δηλαδή η αλήθεια των βασικών τους προτάσεων ή υποθέσεων να εγγυάται σε
όλες τις περιπτώσεις την αλήθεια του συμπεράσματός τους, αυτά είναι
συνήθως έωλα και αδύναμα ή είναι αδύναμες οι υποθέσεις τους - δεν
αποτελούν δηλαδή μια λογική βάση για την αποδοχή του συμπεράσματός τους.
Τα ελαττωματικά αυτά (εσκεμμένα, είτε από άγνοια και ανεπάρκεια λογικής
ικανότητας) επιχειρήματα ονομάζονται εσφαλμένοι συλλογισμοί.
Δε χρειάζεται να τονίσουμε ότι όλα σχεδόν τα επιχειρήματα, όλων των δημόσιων πολιτικών προσώπων οποιωνδήποτε κομμάτων και οιωνδήποτε προπαγανδιστών και διαφημιστών οποιασδήποτε άποψης ή προϊόντος είναι εσφαλμένοι συλλογισμοί!! Θα πρέπει λοιπόν να γνωρίζετε τα «κόλπα» τους, για να αποκαλύπτετε κάθε φορά την ελαττωματικότητα και παραπειστικότητα των λόγων τους και να πάψετε κάποια στιγμή να τους ακούτε, να τους ψηφίζετε, να ακολουθείτε τις προτροπές τους ή να αγοράζετε τα προϊόντα τους ή για να τους ξεμπροστιάζετε στους άλλους που δεν κατανοούν όλα αυτά και παρασύρονται από τον έντεχνο παραπειστικό λόγο τους.
Γενικά ένα επιχείρημα μπορεί να είναι εσφαλμένο:
1) στο περιεχόμενό του, λόγω μιας ανακριβούς παρουσίασης των γεγονότων.
2) στη φρασεολογία του, λόγω μιας λαθεμένης χρησιμοποίησης των λεκτικών όρων και
3) στη δομή του, λόγω μιας ακατάλληλης διαδικασίας εξαγωγής του συμπεράσματος.
Ανάλογα με τις τρεις αυτές περιπτώσεις διακρίνουμε τα σφάλματα των συλλογισμών σε Ουσιαστικά, Λεκτικά και Τυπικά. Σφάλματα. Οι δυο τελευταίες ομάδες αποτελούν τα λεγόμενα Λογικά Σφάλματα,
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΛΑΘΗ
Αυτά είναι γνωστά επίσης σα σφάλματα της υπόθεσης, γιατί οι αρχικές προτάσεις «υποθέτουν» πάρα πολλά πράγματα, προϋποθέτουν κρυφά το συμπέρασμα ή αποφεύγουν το εν λόγω θέμα.
(1) Το Σφάλμα του Απρόβλεπτου Γεγονότος διαπράττεται από ένα επιχείρημα που εφαρμόζει ένα γενικό κανόνα σε μια ιδιαίτερη περίπτωση που ο κανόνας αυτός δεν εφαρμόζεται. Η αλήθεια π.χ. της πρότασης ότι «οι άνθρωποι βλέπουν» δεν είναι λογική βάση για το συμπέρασμα ότι «οι τυφλοί βλέπουν». Αυτό είναι μια ειδική περίπτωση του λεγόμενου Λατινικά σφάλματος του secundum quid ( = σύμφωνα με κάτι), το οποίο διαπράττεται όταν μια γενική πρόταση χρησιμοποιείται σαν η βασική πρόταση για ένα επιχείρημα, χωρίς να δίνεται προσοχή στους σιωπηρούς περιορισμούς της, που αποκλείουν την εφαρμογή της με αυτό το τρόπο.
(2) Το Αντίστροφο του Σφάλματος του Απρόβλεπτου Γεγονότος. Εδώ εξάγει κάποιος λαθεμένα από μια ειδική περίπτωση ένα γενικό κανόνα. Έτσι το γεγονός ότι ένα συγκεκριμένο φάρμακο κάνει καλό σε ορισμένους ασθενείς, δε σημαίνει ότι αυτό είναι καλό για όλους τους ανθρώπους. Ανάλογα από δύο ή τρία παραδείγματα που ισχύουν εξάγει κάποιος λαθεμένα ένα καθολικό νόμο υποθέτοντας ότι αυτός ισχύει για όλα τα δυνατά παραδείγματα.
(3) Το Σφάλμα του Άσχετου Συμπεράσματος διαπράττεται όταν το συμπέρασμα είναι άσχετο με το συζητούμενο θέμα στις προτάσεις. Ειδικές περιπτώσεις άσχετου συμπεράσματος παρουσιάζονται στα λεγόμενα σφάλματα συνάφειας, τα οποία περιλαμβάνουν:
(4) Το ΣΦΑΛΜΑ ΤΟΥ ΚΥΚΛΙΚΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΣ ή του «ΑΙΤΟΥΝΤΟΣ ΤΗΝ ΕΡΩΤΗΣΗ» (Petitio Principii), κατά το οποίο οι βασικές προτάσεις προϋποθέτουν, ανοικτά ή κρυφά, το συμπέρασμα που πρόκειται να αποδειχθείμέσω αυτών.
π.χ.: «ο Νίκος ψηφίζει πάντα συνετά». «Και πώς το ξέρουμε αυτό», «Το ξέρουμε γιατί ψηφίζει πάντα ΠΑΣΟΚ)».
Μια ειδική μορφή αυτού του σφάλματος ονομάζεται ΦΑΥΛΟΣ ΚΥΚΛΟΣ (circulus in probando) Κατ’ αυτόν χρησιμοποιείται μια πρόταση p1 για να αποδείξει τη πρόταση p2 και η p2 για να αποδείξει την p3 κ.ο.κ., μέχρι να χρησιμοποιηθεί η πρόταση pn - 1 για να αποδείξει τη τελευταία πρόταση pn.. Στη συνέχεια χρησιμοποιείται η pn για να αποδείξει τη p1 και με’ αυτό το τρόπο θεωρείται σαν αποδεδειγμένη δήθεν ολόκληρη η σειρά των προτάσεων p1, p2, . . . , pn..
πχ:
Η ομάδα μας είναι η καλύτερη ομάδα μπάσκετ στον όμιλό μας». «Είναι η καλύτερη λόγω του φοβερού επιθετικού τρίδυμου των Νίκου, Γιώργου και Αλέκου». «Και πώς ξέρεις ότι αυτοί είναι τόσο καλοί;». «Μα είναι η βάση της καλύτερης ομάδας του ομίλου μας!
Μιλώντας αυστηρά, το σφάλμα του κυκλικού επιχειρήματος δεν είναι ένα σφάλμα συλλογισμού, αλλά μια ανοησία στην επιχειρηματολογία: Έτσι το επιχείρημα από την p σα μια βασική πρόταση στην p σα συμπέρασμα δεν είναι παραγωγικά έγκυρο και του λείπει κάθε δύναμη πειθούς, αφού όποιος αμφισβητήσει το συμπέρασμα δεν μπορεί να δεχθεί τη βασική πρόταση.
(5) Το Σφάλμα της ΛΑΘΕΜΕΝΗΣ ΑΙΤΙΟΤΗΤΑΣ (non causa pro causa). Αυτό τοποθετεί λαθεμένα την αιτία ενός φαινομένου σε κάτι με το οποίο αυτό φαινομενικά μόνο σχετίζεται. Η πιο συνήθης μορφή αυτού του σφάλματος είναι το "μετά απ’ αυτό, άρα εξ’ αιτίας αυτού" (post hoc ergo propter hoc), που θεωρεί λαθεμένα τη χρονική ακολουθία σα μια αιτιατή σχέση, δηλαδή θεωρεί ένα γεγονός Β σαν αιτία ενός γεγονότος Α απλά και μόνο επειδή το Β συνέβη μετά από το Α, όπως όταν μια κακοτυχία αποδίδεται σε ένα δήθεν «κακόβουλο» γεγονός», όπως το τυχαίο σπάσιμο ενός καθρέφτη. Το αν επίσης ο Γιώργος διορίσθηκε ανώτερος υπάλληλος σε μιας τράπεζα το Μάιο και η Ελένη πήρε ένα δάνειο από αυτήν τον Ιούλιο, δεν είναι σίγουρο ότι υπάρχει μεταξύ τους κάποια αιτιατή σχέση..
Μια άλλη μορφή αυτού του σφάλματος εμφανίζεται στη χρησιμοποίηση του συλλογισμού της απαγωγής σε άτοπο. Κατ’ αυτόν συμπεραίνουμε ότι μια πρόταση είναι εσφαλμένη, αν η πρόσθεσή της σε ένα σύνολο βασικών προτάσεων οδηγεί σε μια αντίφαση. Αυτός ο τρόπος συλλογισμού μπορεί να είναι σωστός, μπορεί π.χ. να συμπεράνει με ασφάλεια κάποιος ότι δυο γραμμές δεν τέμνονται, όταν η υπόθεση ότι τέμνονται τον οδηγεί σε αντίφαση. Αυτό που χρειάζεται όμως να κάνει για να αποφύγει αυτό το σφάλμα, είναι να επιβεβαιώσει ανεξάρτητα ότι κάθε μια από τι αρχικές βασικές προτάσεις είναι αληθής. Όταν π.χ. προσθέσουμε τη πρόταση:
Α: «Ο Φυσικός Κος Νικολάου είναι οπαδός του Ολυμπιακού»
στις προτάσεις:
Β1: «Κανένας επιστήμονας δεν ασχολείται με ανόητα πράγματα», και
Β2: «Το να ασχολείσαι με το ποδόσφαιρο είναι ένα πολύ ανόητο πράγμα»,
τότε οδηγούμαστε σε αντίφαση. Θα μπορούσε όμως να μην ισχύει η Β1 ή η Β2. Αν ισχύει η Α, τότε σίγουρα δεν ισχύει η Β1 ή η Β2. Αν όμως αυτές ισχύουν, τότε είτε ο Κος Νικολάου δεν είναι επιστήμονας ή δεν είναι οπαδός καμιάς ομάδας.
(6) Το Σφάλμα των Πολλαπλών Ερωτήσεων απαιτεί να δοθεί μια απάντηση σε μια ερώτηση που ανάγεται πρακτικά σε άλλες πολλές υπερωτήσεις, όπως π.χ.: «Σου αρέσουν οι Αιγώκεροι;». «Και ναι και όχι, η Νίκη ναι, η Ελένη όχι», ή όταν η ερώτηση περικλείει μια λαθεμένη προϋπόθεση όπως π.χ.: «Τι έγινε; σταμάτησες να κυνηγάς γυναίκες;». Αν συνήθως δε κυνηγάς γυναίκες, τότε τι να απαντήσεις;
(7) Το Σφάλμα του Ανακόλουθου (Non Sequitur = αυτό δεν έπεται) συμβαίνει όταν ο συλλογισμός δε πείθει με τίποτα, γιατί είναι ολοφάνερο ότι οι βασικές προτάσεις δε συνδέονται με το συμπέρασμα που εξάγεται από αυτές. Μερικοί πάντως ταυτίζουν αυτό το σφάλμα με το σφάλμα του συνεπακόλουθου που θα δούμε παρακάτω.
«ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ»
Το Επιχείρημα «ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ» (ad hominem, όταν κάποιος τα βάζει με τον άνθρωπο και όχι με την ιδέα που αυτός υποστηρίζει ή αντιπροσωπεύει. Αυτό είναι ένα συνηθισμένο τέχνασμα των παραπειστικών ομιλητών που βρίζουν ή προσπαθούν να υποτιμήσουν εσκεμμένα τον αντίπαλό τους, αντί να αντιμετωπίσουν με σοβαρά επιχειρήματα τις ιδέες του.
Το Επιχείρημα της ΠΡΟΣΦΥΓΗΣ ΣΤΟ ΛΑΟ (Αd Populum). Πόσες και πόσες φορές δε θα έχετε ακούσει τους πολιτικούς σας να αποφεύγουν την παράθεση λογικών επιχειρημάτων και να καταφεύγουν στο λαϊκισμό ή στην υποτιθέμενη σοφή και σωστή κρίση του «κυρίαρχου λαού». Μέσα στα τεχνάσματα που χρησιμοποιούν εδώ είναι το «χάιδεμα» των αυτιών σας με ωραίες κουβέντες και ουτοπικές υποσχέσεις για την εκπλήρωση των ιδανικών σας ή των βαθύτερων επιθυμιών σας, δημιουργώντας τεχνηέντως μια ατμόσφαιρα ουτοπικού οραματισμού και μυθοπλασίας γύρω τους, κολακεύοντάς σας συγχρόνως και αποδίδοντάς σας υπερμεγέθεις ιδιότητες... Συνήθως η πιο προσφιλής τους μέθοδος είναι αυτή της «Τριπλής Έλξης»: να αποτείνονται δηλαδή άμεσα στα τρία στοιχεία της προσωπικότητάς σας, κατά Φρόιντ το Εγώ, το Ιδ και το Υπερεγώ. Με άλλα λόγια προσπαθούν να αποδείξουν ότι αυτό που υποστηρίζουν και επαγγέλλονται είναι επιθυμητό για σας (προσφυγή στο εγώ σας), ότι θα σας προσφέρει ευχαρίστηση και μια αίσθηση δύναμης (μια σαγήνη προς το Ιδ σας) και ότι είναι δίκαιο και ηθικό (σαγήνη προς το υπερεγώ).
Το Επιχείρημα της ΠΡΟΣΦΥΓΗΣ ΣΤΗΝ ΕΥΣΠΛΑΧΝΙΑ, όπως όταν ένας δικηγόρος αντί να παραθέσει επιχειρήματα για την αθωότητα του πελάτη του, προσπαθεί να διεγείρει τη συμπάθεια των ενόρκων.
Το Επιχείρημα της ΠΡΟΣΦΥΓΗΣ ΣΤΟ ΔΕΟΣ, που επιζητά την αποδοχή του συμπεράσματος με βάση το γεγονός ότι αυτό υποστηρίζεται από άτομα των οποίων η γνώμη είναι γενικά σεβαστή. Το ανόητο αυτό τέχνασμα χρησιμοποιείται κατά κόρον από τους πολιτικούς δημαγωγούς προσφεύγοντας σαν πειστήριο της «σωστής» άποψής του σε καταξιωμένες προσωπικότητες ή κοινωνικά ινδάλματα και αυθεντίες που υποστηρίζουν επίσης υποτίθεται αυτά που αυτοί λένε.. Για να μπορείτε να καταλάβετε εύκολα και να αξιολογήσετε άμεσα αυτές τις παραπειστικές προσφυγές του ομιλητή σας, θα πρέπει να έχετε απαλλαγεί οι ίδιοι από κάθε αυθεντία και να έχετε μάθει να κρίνετε μόνοι σας τα πράγματα, έχοντας τη δική σας προσωπική άποψη γι’ αυτά, έστω και αντίθετη από οποιονδήποτε υποτιθέμενο «Μεγάλο» του κόσμου. Θα πρέπει άλλωστε να ξέρετε ότι κανείς «Μεγάλος» δεν είναι παντού μεγάλος, Ίσα- ίσα οι «μεγάλοι» και οι πολλοί γνωστοί και καταξιωμένοι της κοινωνίας σας έχουν συνήθως πολλές ανοησίες, παρωπιδισμούς, κοντοφθαλμισμούς και μικρότητες να σας επιδείξουν. Αποφεύγετε επίσης να δημιουργείτε ανόητα ινδάλματα τραγουδιστών, ποδοσφαιριστών ή ηθοποιών, ούτε και να τους ψηφίζετε όταν τα διάφορα κόμματα τους συμπεριλαμβάνουν στα ψηφοδέλτιά τους για να τραβήξουν την ανόητη, άκριτη ψήφο σας.
Θα ήθελα να εντάξω σε αυτή την κατηγορία και τα δήθεν επιχειρήματα του ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΟΥ ή «ΠΑΡΑΞΕΝΟΛΟΓΙΚΟΥ» ΔΕΟΥΣ που όσο πιο τραβηγμένη και πιο εντυπωσιακή είναι η αναφερόμενη ιστορία, τόσο πιο εύκολα γίνεται πιστευτή από τα αδαή «μεταφυσικά» ή «παραφυσικά» αυτιά των οπαδών του «παράξενου» και του μυστηριακού». Πολλοί έτσι παλαιοποχίτες και νεοποχίτες γκουρού, «ειδήμονες» ή «ερευνητές» του παράξενου, του απόκρυφου και του μυστηριώδους λένε του κόσμου τις ανακρίβειες και φαντασιοπληξίες, τις οποίες και πιστεύουν με δέος οι οπαδοί τους, προσδίδοντάς τους μάλιστα με τη συχνή επανάληψη μεταξύ τους την επίφαση της «εγκυρότητας» ή «αντικειμενικότητας». Είναι πολύ παράξενο: ο ανεκπαίδευτος ανθρώπινος νους μπορεί να πιστέψει στο οτιδήποτε και να το υποστηρίξει με σθένος και φανατισμό ή ακόμα να πολεμήσει γι’ αυτό! Αυτός είναι και ένας από τους σοβαρούς λόγους που δε θα πρέπει να πιστεύετε τίποτα απ’ όσα σας προπαγανδίζουν οι άλλοι και να αποκτήσετε τη δική σας προσωπική κρίση γενόμενοι οι ίδιοι οι γκουρού του εαυτού σας και ερευνητές του αγνώστου και όχι οι οπαδοί οποιωνδήποτε άλλων ανθρώπων ή θεωριών.
Το Επιχείρημα της ΠΡΟΣΦΥΓΗΣ ΣΤΗΝ ΑΓΝΟΙΑ (Ad Ιgnorantiam), που επιχειρηματολογεί ότι ένα πράγμα είναι έτσι, επειδή απλά δεν έχει αποδείξει κανένας μέχρι τώρα ότι δεν είναι έτσι.
Το Επιχείρημα της ΠΡΟΣΦΥΓΗΣ ΣΤΗ ΔΥΝΑΜΗ (Ad Baculum) που είναι η προσφιλής μέθοδος των απολυταρχικών και ολοκληρωτικών καθεστώτων ή διαφόρων φασιστικών ομάδων και πολλές φορές του ίδιου του αστικού κράτους με τους μηχανισμούς καταστολής του. Με αυτό το τρόπο ένα συμπέρασμα γίνεται αποδεκτό απλά και μόνο κάτω από την απειλή βίας.
Μια άλλη παραπειστική τακτική είναι η προσπάθεια κάποιου να επηρεάσει τη κρίση σας με ΡΗΤΟΡΙΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕ ΖΩΝΤΑΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ Ή ΔΡΑΜΑΤΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ, κάνοντάς σας να ξεχάσετε την ακρίβεια και την συνέπεια των λόγων του. Και αυτή η τακτική χαϊδεύει και σαγηνεύει τ’ αυτιά σας και θα πρέπει επομένως να μάθετε να της αντιστέκεστε και να συνεχίζετε να αναζητάτε την αλήθεια και ακρίβεια και πραγματική πειστικότητα στα λόγια του ομιλητή σας. Τα ανέκδοτα επίσης και οι ιστορίες που λέγονται με έναν ευχάριστο τρόπο, δεν αποτελούν λογικά επιχειρήματα. Χρησιμοποιούνται για να διασαφηνίσουν μια θέση και όχι για να την αποδείξουν. Μπορεί να κάνουν το άτομο μαγνητικό, αλλά δεν αποτελούν κριτήριο για μια υπεύθυνη θέση.
Μια γενικότερη δημαγωγική τακτική είναι η ΠΡΟΣΦΥΓΗ ΣΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ για την ενίσχυση μιας αδύναμης επιχειρηματολογίας. Το να εντείνεις όμως τη συναισθηματικότητα ενός επιχειρήματος, δε σημαίνει ότι βελτιώνεις και την εγκυρότητά του. Πολλές φορές η προσφυγή αυτή γίνεται άμεσα κι επιθετικά στις φοβίες και ανασφάλειες του ακροατηρίου, το οποίο και παροτρύνεται από τον ομιλητή προς την ανάληψη μιας συγκεκριμένης δράσης, άμεσα επωφελή γι’ αυτόν ή για την εκπλήρωση των χιμαιρικών θεωριών του. Αντί να τρομάζετε και να χέζεστε επάνω σας από τους επικινδυνολόγους και καταστροφολόγους δημαγωγούς που προσπαθούν συνειδητά να προκαλέσουν μια σύγχυση στο νου σας, μάθετε πιο απλά να χέζετε αυτούς τους ίδιους και να τους στέλνετε στην αφάνεια.
Ένα άλλο κλασσικό τέχνασμα είναι ο ομιλητής σας να το παίζει πολύ «in» και «μοδάτος» και να προσπαθεί να σας πείσει να μπείτε κι εσείς στην αγέλη του για να πιστέψτε και να κάνετε αυτό που υποτίθεται κάνουν και πιστεύουν οι περισσότεροι άνθρωποι τότε. Επικαλείται σε τέτοιες περιπτώσεις την κοινή γνώμη ή το υποτιθέμενο κύρος και τη δήθεν αληθοφάνεια της άποψης των πολλών. Ας έχετε σε μια τέτοια περίπτωση υπ’ όψη σας το αρχαιοελληνικό ρητό ότι «ουκ εν τω πολλώ το ευ» και ότι 0Χ1000 = 0, το ίδιο και 0Χ1.000.000 = 0 και να είσαστε επίσης σίγουροι ότι ο ομιλητής σας είναι οπωσδήποτε δόλιος και παραπειστικός, αν δεν είναι απλά αδαής και ανόητος. Για να μπορείτε όμως να κρίνετε σωστά και να αποποιηθείτε την έκκλησή του να μπείτε κι εσείς στην «ομάδα των πολλών», θα πρέπει να έχετε μάθει να ακολουθείτε το δικό σας προσωπικό μονοπάτι και όχι τη λεωφόρο των πολλών. Θα πρέπει έχετε μάθει να αυτοκαθοδηγήστε και να ενδιαφέρεστε όχι για την ποταπή ασφάλεια και εξομοίωσή σας με τους άλλους μέσα στην αγέλη, αλλά για την γνώση και την αλήθεια και τη δυνατότητα έκφρασης της προσωπικής σας διαφοράς, της προσωπικής σας ιδιαιτερότητας από όλους τους άλλους. Είσαστε, γεννηθήκατε φύσει διαφορετικοί από αυτούς, αρνηθείτε λοιπόν τις κολακείες και παροτρύνσεις του προπαγανδιστή και δημαγωγού σας και γίνετε και θέσει διαφορετικοί, εκφράζοντας τη δική σας μοναδική και ανεπανάληπτη προσωπικότητα.
Ένα άλλο κόλπο είναι ο ομιλητής σας να το παίζει «ΕΝΑΣ ΑΠΛΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΣΑΝ ΕΣΑΣ», για να κερδίσει την εμπιστοσύνη σας και την συγκατάθεσή σας, αποκρύβοντας επιμελώς τις πραγματικές δραστηριότητές του και το κοινωνικό και οικονομικό στάτους του. Άλλες πάλι φορές συνδέει πονηρά την άποψή του με κάποια δήθεν επιστημονικότητα και υποτιθέμενα εργαστηριακά πειράματα που απέδειξαν την ισχύ της. Σήμερα, λόγω του γενικότερου σεβασμού που τρέφουμε όλοι μας για την επιστήμη, όλοι σχεδόν προσπαθούν να την επικαλεστούν, ακόμα και όταν υποστηρίζουν το πιο ανόητο πράγμα του κόσμου και ειδικότερα όταν θέλουν συνειδητά να σας παραπλανήσουν.
Άλλες πάλι φορές ο ομιλητής σας προσπαθεί να σας ΓΟΗΤΕΥΣΕΙ με το ωραίο του παρουσιαστικό, έτσι ώστε να δεχθείτε εύκολα και ανώδυνα σα σωστά και ωραία και αυτά που λέει; Μπορεί να είναι π.χ. ένα μοντέλο που διαφημίζει ένα προϊόν και που προσπαθεί να σας κάνει να πιστέψτε ότι είναι ωραίο όχι από τη φύση του, αλλά λόγω της χρησιμοποίησης αυτού του προϊόντος - αφήνοντας να υπονοηθεί ότι θα μπορούσατε κι εσείς να γίνετε ωραίοι και ωραίες σαν κι αυτό, αν χρησιμοποιήσατε επίσης αυτό το προϊόν. Μάθετε να κωφεύετε ΣΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ, χωρίς καμιά απολύτως εξαίρεση, γιατί όλες τους είναι ψευδείς και παραπειστικές, και αν χρειάζεστε πραγματικά κάτι, μάθετε να κάνετε μόνοι σας μια έρευνα αγοράς για να βρείτε το καλύτερο δυνατό προϊόν με τη καλύτερη δυνατή τιμή που θα μπορεί να καλύψει τη συγκεκριμένη ανάγκη σας. Μάθετε να προσδιορίζετε εσείς τις ανάγκες σας και όχι οι προπαγανδιστές σας που σας μετατρέπουν σε υπνωτισμένους ανόητους καταναλωτές, άχρηστων ως επί το πλείστον προϊόντων.
Ένα άλλο τέχνασμα είναι ο ομιλητής σας να χρησιμοποιεί ΕΙΔΙΚΑ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΕΣ, ΘΕΤΙΚΑ ΦΟΡΤΙΣΜΕΝΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΞΙΩΜΕΝΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΛΕΞΕΙΣ ΚΑΙ ΚΟΣΜΗΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ γι’ αυτό που υποστηρίζει, αποφεύγοντας κατά τα άλλα την επιχειρηματολογία. Φτιάχνει με άλλα λόγια ένα ωραίο περιτύλιγμα, στολίζοντας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το πακέτο του, θαμπώνοντάς σας με την εξωτερική του εμφάνιση, κάνοντάς σας να ξεχάσετε το αληθές περιεχόμενό του, το οποίο αποδεικνύεται σχεδόν πάντοτε άνθρακας αντί για τον υποτιθέμενο χρυσό και φύκια αντί για τις μεταξωτές κορδέλες; Μάθετε να κρίνετε τις ιδέες με τα επιχειρήματα και όχι με τα θετικά στολίδια με τα οποία τις ντύνουν οι υποστηρικτές τους. Στην ίδια αυτή κατηγορία εντάσσονται και οι επανειλημμένες θετικές βεβαιώσεις που χρησιμοποιεί ο ομιλητής σας για τις θέσεις του, προσπαθώντας να σας πείσει απλά και μόνο με την στομφώδη επανάληψή τους για την ορθότητά τους. Η γενικότερη αρχή σε σχέση με τα πολιτικά δρώμενα είναι να χρησιμοποιούν όλα τα κόμματα θετικά πάντα κοσμητικά επίθετα και χαρακτηρισμούς για το δικό τους κόμμα και αρνητικά και απαξιωτικά πάντα για το αντίπαλο κόμμα!
Ένα ακόμα επιτήδειο τέχνασμα που χρησιμοποιούν οι δημαγωγοί μας είναι οι ΕΥΦΗΜΙΣΜΟΙ, ήπιες δηλαδή εκφράσεις για να σκεπάσουν μια δυσάρεστη πραγματικότητα και να καθησυχάσουν έτσι το ακροατήριό τους. Για παράδειγμα στη διάρκεια του πολέμου μιλάνε για «απώλειες», αντί για σκοτωμούς και για «ανθρωπιστική βοήθεια» αντί για έναν ιμπεριαλιστικό πόλεμο, όπως π.χ. στη Σερβία. Στις αρχές του πρώτου παγκοσμίου πολέμου πολλοί τραυματισμένοι στρατιώτες υπέφεραν από το λεγόμενο «σοκ των οβίδων». Η σύντομη αυτή ζωντανή φράση μεταφέρει άμεσα τη φρίκη της μάχης και μπορεί να ακούσει κανείς τις οβίδες να σκάνε πάνω από το κεφάλι του. Μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, οι Αμερικάνοι άρχισαν να χρησιμοποιούν για την ίδια κατάσταση τη φράση "κούραση από τη μάχη». Η φράση αυτή ήταν κάπως πιο ευχάριστη, αλλά εξακολουθούσε να αναγνωρίζει το πόλεμο σαν την αιτία της ενόχλησης. Έτσι κατά την έναρξη του Πολέμου στο Βιετνάμ, η ίδια ασθένεια άρχισε να αναφέρεται στο εξής σα "διαταραχή μετατραυματικού στρες", μια φράση που αποσυνδέεται τελείως από τη πραγματικότητα και τη φρικαλεότητα του πολέμου.
Ένα από τα πιο δόλια πάντως τεχνάσματα είναι η χρησιμοποίηση της ΜΙΣΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ. Γνωρίζοντας ότι ένα απόλυτο ψέμα είναι πολύ εύκολο να αποκαλυφθεί, ο ομιλητής σας λέει ένα μεγάλο ψέμα παρουσιάζοντάς σας επιλεγμένα τη μισή μόνο αλήθεια από ένα πραγματικό γεγονός, με άλλα λόγια εκείνο μόνο το κομμάτι της ιστορίας που ευνοεί τον ίδιο, αποσιωπώντας έντεχνα το υπόλοιπο, το οποίο θα μπορούσε ίσως να τον καταστρέψει ή να ανατρέψει τελείως το επιχείρημά του. Μια και η μισή «αλήθεια» που σας παρουσιάζει είναι πειστική και ευαπόδεικτη, καταλήγετε να πειστείτε για την ορθότητα του επιχειρήματός του. Με αυτό το τρόπο μπορεί π.χ. να παραποιηθεί πλήρως το νόημα ενός γραπτού ή του λόγου ενός άλλου ατόμου, εναντίον του οποίου αυτός καταφέρεται, απομονώνοντας δολίως μερικές εκφράσεις του, για να συρράψει και να μοντάρει την ψευδή καταγγελία του. Ένα συνηθισμένο κόλπο στην ίδια γενική κατηγορία είναι το ντύσιμο δέκα ευαπόδεικτων αληθειών με ένα δυσαπόδεικτο μεγάλο ψέμα, το οποίο και παρέχει την «απόδειξη» των ισχυρισμών του ομιλητή σας. Μια και είναι εύκολο να ελέγξετε την εγκυρότητα των δέκα αληθειών που σας παραθέτει, κάνετε το σφάλμα να υποθέστε ότι και το ενδέκατο δεδομένο, που δεν μπορείτε να ελέγξετε για την εγκυρότητά του, είναι και αυτό επίσης αληθές, πέφτοντας έτσι στη παγίδα του δόλιου θηρευτή σας; Τα τεχνάσματα αυτά είναι καθημερινά και τετριμμένα στις πολιτικές εφημερίδες και στους πολιτικούς λόγους όλων σχεδόν των πολιτικών.
Μια άλλη, συμπληρωματική, επίσης προσέγγιση και κατάταξη που δίνουν μερικοί ερευνητές για τα Λάθη των «Συλλογισμών» και των «Επιχειρημάτων» είναι η εξής:
ΤΟ ΤΣΙΓΚΛΙΣΜΑ
Όταν προσπαθείς να κάνεις κάποιον να θυμώσει, χωρίς να παρουσιάζεις άμεσα το επιχείρημά σου.
Ο ΑΧΥΡΑΝΘΡΩΠΟΣ:
Όταν επιτίθεσαι σε μια υπερμεγενθυμένη ή ή γελοιοποιημένη θέση του αντιπάλου σου.
ΤΟ ΣΤΗΣΙΜΟ ΤΗΣ ΤΡΑΠΟΥΛΑΣ:
Η χρησιμοποίηση επιχειρημάτων που υποστηρίζουν τη θέση σου, αλλά αγνοώντας ή μην επιτρέποντας τα ενάντια επιχειρήματα…
ΤΟ ΨΕΥΔΕΣ ΔΙΛΗΜΜΑ:
Το να υποθέτεις ότι υπάρχουν μόνο δύο εναλλακτικές λύσεις, όταν στην πραγματικότητα υπάρχουν περισσότερες…
«Όποιος δεν είναι μαζί μας είναι εναντίον μας…» (που περιέχει και την προσφυγή στον τρόμο»
Ή πάλι η προτροπή:
Choose your side!...
ΤΟ «ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ» ΤΗΣ ΜΗ ΑΠΟΔΕΙΞΗΣ
Ο ισχυρισμός ότι οτιδήποτε δεν έχει αποδειχθεί ακόμα σαν ψευδές, πρέπει να είναι αναγκαστικό αληθινό (ή αντίστροφα). Ουσιαστικά ο ομιλητής υποστηρίζει ότι πρέπει να κερδίσει εξ ορισμού, εάν ο αντίπαλός του δεν μπορεί να δώσει αρκετά ισχυρά επιχειρήματα. Η απουσία της απόδειξης όμως δεν είναι η απόδειξη της απουσίας…
TO ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ ΜΕΣΩ ΜΙΑΣ ΡΗΤΟΡΙΚΗΣ ΕΡΩΤΗΣΗΣ
Καθοδηγώντας έτσι το ακροατήριο να δώσει την απάντηση που θέλει ο ομιλητής...
Η ΠΛΑΝΗ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΚΑΝΟΝΑ (Η ΑΔΑΗΣ ΓΕΝΙΚΕΥΣΗ)
Αυτή σχετίζεται με το αδόκιμο συμπέρασμα ότι επειδή κάτι ισχύει σε μερικές ή και σε πολλές έστω περιπτώσεις, θα ισχύει σε όλες τις περιπτώσεις!
Π.χ. "Όλες οι καρέκλες έχουν τέσσερα πόδια"… εκτός βέβαια από τις κουνιστές και όχι μόνον..
ΤΟ ΣΦΑΛΜΑ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΝΑΓΩΓΗΣ Η ΥΠΕΡΑΠΛΟΥΣΤΕΥΣΗΣ
Όπως επεσήμανε και ο Αϊνστάιν, κάθε θεωρία πρέπει να είναι ΟΣΟ ΤΟ ΔΥΝΑΤΟΝ ΠΙΟ ΑΠΛΗ, ΑΛΛΑ ΌΧΙ ΑΠΛΟΥΣΤΕΡΗ ΤΗΣ ΑΠΛΗΣ!
ΤΟ ΨΥΧΟΓΕΝΕΤΙΚΟ ΣΦΑΛΜΑ:
Το ότι αν μάθετε τον ψυχολογικό λόγο που ο αντίπαλός σας συμπαθεί ένα επιχείρημα, τότε αυτός είναι προκατειλημμένος και επομένως το επιχείρημά του λάθος! (φοβερή λογική…)
Η ΜΕΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
Ο ισχυρισμός ότι θα ανακαλυφτούν κάποια μέρα στοιχεία που θα υποστηρίξουν τη θεωρία σας.
Η ΔΥΣΦΗΜΗΣΗ ΤΩΝ ΠΗΓΩΝ:
Η δυσφήμηση των πηγών που χρησιμοποιεί ο αντίπαλός σας, αντί να αντιμετωπίσετε τα ίδια τα επιχειρήματά του. Είναι μια παραλλαγή του «επιχειρήματος εναντίον του ανθρώπου»…
ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ ΤΗΣ ΑΥΘΕΝΤΙΑΣ:
Το έχουμε ξανατονίσει: όλες οι αυθεντίες είναι αυθεντίες μόνον σε ένα πολύ ειδικό και περιορισμένο πεδίο, στο οποίο μάλιστα πολλές φορές σφάλουν τρομερά, όπως επιβεβαιώνεται και από ένα μεγάλο πλήθος ιστορικών παραδειγμάτων. Ο πατέρας της σύγχρονης χημείας Αντουάν Λαβουαζιέ αρνιόταν επιμόνως να δεχθεί τις «ψευδαισθητικές» όπως υποστήριζε, ιστορίες των χωρικών για μετεωρίτες που πέφτουν από οτν ουρανό, παρατηρώντας με στόμφο ότι ο ουρανός δεν περιέχει πέτρες! Άλλοι μεγάλοι επιστήμονες της εποχής τους κορόιδευαν επίσης τις προσπάθειες των αδελφών Ράιτ, υποστηρίζοντας ότι καμιά μηχανή βαρύτερη από τον αέρα δεν μπορεί να πετάξει… Όπως έχει τονίσει ο Σοπενχάουερ (δυστυχώς) ο καθένας θεωρεί τα όρια της άποψής του σαν τα όρια του κόσμου!
Από την άλλη μεριά, η δήλωση μιας αυθεντίας μπορεί να είναι απηρχαιωμένη και να μην ισχύει πια ή η δήλωση αυτή να έγινε από ευγένεια ή κάτω από ειδικές συνθήκες και περιστάσεις που αποκρύβονται εσκεμμένα από τον ομιλητή.
ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ ΤΗΣ ΨΕΥΤΙΚΗΣ Η ΑΝΩΝΥΜΗΣ ΑΥΘΕΝΤΙΑΣ :
Η επίκληση μιας αυθεντίας που δεν υπάρχει ή που αν υπάρχει δεν έχει πει αυτό που ισχυρίζεται ο ομιλητής,
Π.χ. «οι εμπειρογνώμονες συμφωνούν ότι..."
«Οι επιστήμονες λένε ότι ...."
Η ΔΗΛΩΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΣΤΡΟΦΗΣ:
Ο ομιλητής υποστηρίζει ότι και αυτός αποδεχόταν παλιότερα αυτή τη θεώρηση, αλλά σήμερα (που έμαθε περισσότερα και είναι πιο «εξελιγμένος») δεν την υποστηρίζει πια.
Αυτό δεν είναι βεβαίως με τίποτα επιχείρημα αληθότητας της νέας θεώρησή του και ψευδότητας της παλιάς. Δεν αποκλείεται κάποια στιγμή στο μέλλον να επανέλθει στην παλιά την οποία θα δει με ένα καινούργιο μάτι. Τέτοιους κύκλους κάνουν όλοι οι άνθρωποι…
Η ΚΑΚΗ ΑΝΑΛΟΓΙΑ:
Ο ισχυρισμός ότι δύο καταστάσεις είναι εντελώς παρόμοιες, ενώ δεν είναι, παρότι μπορεί να μοιάζουν σε μερικά πράγματα.
Π.χ. το άτομο μπορείς να μας θυμίζει το ηλιακό σύστημα, αλλά είναι πολύ διαφορετικό από αυτό, αφού π.χ. τα ηλεκτρόνια δεν περιστρέφονται σε ορισμένες συγκεκριμένες τροχιές γύρω από τον πυρήνα και μπορούν επίσης να μεταπηδήσουν από μια τροχιά σε μια άλλη, κάτι βέβαια που δεν μπορούν να κάνουν με τίποτα οι πλανήτες.
ΨΕΥΔΗΣ ΑΙΤΙΑ
Ο ισχυρισμός ότι επειδή συνέβησαν δύο πράγματα το ένα μετά το άλλο, το πρώτο προκάλεσε το δεύτερο (Η ακολουθία δεν είναι αιτιολογία.).
Η ΣΥΓΧΥΣΗ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗΣ ΚΑΙ ΑΙΤΙΟΤΗΤΑΣ
Έγινε μια προσέγγιση του Άρη στη Γη και συνέβη κάπου ένας μεγάλος σεισμός. Άρα ο Άρης προκάλεσε το σεισμό….
ΤΟ ΟΤΙ Η ΑΙΤΙΑ ΠΡΟΗΓΕΙΤΑΙ ΠΑΝΤΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΤΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ
Όχι πάντα! Σε ένα βουλιαγμένο π.χ. από μια πέτρα μαξιλάρι η αιτία και το αποτέλεσμα συμβαίνουν συγχρόνως.
ΑΙΤΙΩΔΗΣ ΥΠΕΡΑΠΛΟΥΣΤΕΥΣΗ:
Το να προσπαθείς να χρησιμοποιήσεις μια αιτία για να εξηγήσεις κάτι, όταν αυτό έχει στην πραγματικότητα πολλές αιτίες.
Π.χ. "Το ατύχημα προκλήθηκε από το ταξί που ήταν παρκαρισμένο στο δρόμο". Και άλλοι όμως οδηγοί είδαν το ταξί και το παρέκαμψαν και μόνον ο μεθυσμένος οδηγός κτύπησε πάνω του…
ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ : «Η ΕΞΑΙΡΕΣΗ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΝΕΙ ΤΟΝ ΚΑΝΟΝΑ»
Η εξαίρεση δεν επιβεβαιώνει τον κανόνα, αλλά αντιθέτως τον αμφισβητεί αποδεικνύοντας ότι αυτός δεν έχει καθολική ισχύ κι επομένως θα πρέπει να χρησιμοποιείται πολύ προσεκτικά και ίσως μάλιστα να χρειάζεται να εγκαταλειφθεί!
ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ ΤΗΣ «ΜΟΔΑΣ», ΤΟΥ «IN» Η ΤΩΝ «ΠΟΛΛΩΝ»
Ο ισχυρισμός ότι μια ιδέα είναι σωστή επειδή την ακολουθούν ή την υποστηρίζουν πολλοί άνθρωποι. Ή η δικαιολογία ότι «όλοι το κάνουν», όπως υποστηριζόταν παλιότερα για τη δουλεία.
ΤΟ ΣΦΑΛΜΑ ΤΗΣ ΔΙΑΙΡΕΣΗΣ:
Ο ισχυρισμός ότι αυτό που ισχύει για το σύνολο ισχύει και για κάθε συστατικό μέρος του.
ΤΟ ΣΦΑΛΜΑ ΤΗΣ ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗΣ:
Όταν άσχετα μεταξύ τους στοιχεία αντιμετωπίζονται σαν ένα όλο, σα να πρέπει να γίνουν μαζί αποδεκτά ή να απορριφθούν μαζί., ενώ καθένα από αυτά πρέπει να γίνει αποδεκτό ή να απορριφθεί ανάλογα με την αξία του.
ΤΟ ΣΦΑΛΜΑ ΤΗΣ ΟΛΙΣΘΗΡΗΣ ΠΛΑΓΙΑΣ Η Η ΜΥΤΗ ΤΗΣ ΚΑΜΗΛΑΣ Ή Η ΧΙΟΝΟΣΤΙΒΑΔΑ
Σύμφωνα με ένα παλιό ρητό, αν επιτρέψεις σε μια καμήλα να βάλει τη μύτη της μέσα σε μια σκηνή, σύντομα θα ακολουθήσει ολόκληρη η καμήλα.
Π.χ. "Εάν νομιμοποιήσουμε τη μαριχουάνα, τότε περισσότεροι άνθρωποι θα δοκιμάσουν την ηρωίνη".
Ή
"Εάν κάνω εξαίρεση σε σας, τότε θα πρέπει να κάνω σε όλους εξαίρεση!"
Η ΕΚΚΛΗΣΗ ΣΤΗ ΣΥΜΠΤΩΣΗ:
Η βεβαίωση ότι κάποιο γεγονός οφείλεται σε δεκάδες συμπτώσεις.
Κάποιος προκάλεσε τέσσερα τροχαία ατυχήματα σε ένα μήνα και εξακολουθεί να ισχυρίζεται ότι ήταν όλα συμπτώσεις.
Το επιχείρημα αυτό όμως δεν είναι πάντα εσφαλμένο. Υπάρχουν όντως και τυχαία γεγονότα.
Η ΕΚΛΕΚΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ:
Το επιχείρημα των πολλών επιτυχιών, όταν αποκρύβονται οι πολλές επίσης αποτυχίες…
Η ΕΚΛΕΚΤΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ:
Όταν παρουσιάζεις το ασθενέστερο επιχείρημα του αντιπάλου σου σαν το καλύτερο του, το αντικρούεις και διαλαλείς ότι τα επιχειρήματά του είναι σαθρά και αδύναμα. Μοιάζει με την Εκλεκτική Παρατήρηση, αφού ο ομιλητής αγνοεί τα επιχειρήματα που δεν συμπαθεί. Σχετίζεται επίσης με το Επιχείρημα του Αχυράνθρωπου, εφόσον δεν αντιπροσωπεύουμε δίκαια το επιχείρημα του αντιπάλου μας.
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ ΜΕ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΚΑΛΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΙΣ ΒΑΡΟΣ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΝΕΠΕΙΑΣ
Ό,τι χαϊδεύει τα’ αυτιά είναι σωστό!
ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ ΤΗΣ ΑΚΑΤΑΛΑΒΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
που δημιουργεί κύρος και σπουδαιοφάνεια….
Η ΑΛΛΑΓΗ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ (ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΗ)
Αλλάζει κάποιος εσκεμμένα το θέμα, για να αποφύγει την υποστήριξη ενός ανίσχυρου συλλογισμού….
ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ ΤΗΣ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ
Η γρήγορη ομιλία δεν επιτρέπει στο ακροατήριο να καταλάβει καλά τι λέγεται. Αν λάβουμε μάλιστα υπόψη μας και τον ισχυρισμό μερικών ψυχολόγων ότι για να καταλάβουμε αυτό που ακούμε, πρέπει για ένα σύντομο διάστημα να το πιστέψουμε, τότε με τη γρήγορη ομιλία δεν έχουμε χρόνο για να απορρίψουμε αυτό που ακούμε.
ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ ΤΩΝ ΠΟΛΛΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ:
Εάν κάνετε αρκετές επιθέσεις, και υποβάλλετε αρκετές ερωτήσεις, μπορεί να μην χρειαστεί να καθορίσετε τη θέση σας πάνω στο θέμα…..
Η ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΟΣ
Όταν αντί της σωστής πρότασης "εάν p τότε q", χρησιμοποιείται η "q άρα p".
Η ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΤΩΝ ΔΟΚΩΝ …
Εάν ο αντίπαλός σας εξετάζει επιτυχώς κάποιο σημείο, του λέτε ότι πρέπει να εξετάσει και κάποιο άλλο σημείο. Εάν μπορέσετε να καταστήσετε αυτά τα σημεία όλο και πιο δύσκολα (ή διαφορετικά), τότε ο αντίπαλός σας κάποια στιγμή θα αποτύχει. Σίγουρα θα βρείτε ένα θέμα όπου αυτός δεν είναι τόσο καλός...
Το επιχείρημα αυτό σχετίζεται και με το επιχείρημα μέσω ερωτήσεων. Το να κάνεις όμως ερωτήσεις είναι εύκολο - η απάντησή τους είναι δύσκολη.
ΕΚΚΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΥΠΛΟΚΟΤΗΤΑ:
Εάν ο ομιλητής δεν καταλαβαίνει το θέμα, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι κανένας δεν το καταλαβαίνει οπότε οι απόψεις του είναι το ίδιος καλές με οποιουδήποτε άλλου.
ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΝΟΥ...
Πάρα πολλές φορές ρηχό και έωλο!
ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ ΤΗΣ ΟΚΝΗΡΙΑΣ:
Ο ομιλητής ξέρει ελάχιστα για το θέμα. Εντούτοις έχει μια άποψη, και προσβάλλεται, εάν αυτή δεν αντιμετωπιστεί με σεβασμό!
ΣΩΣΤΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ, ΣΩΣΤΗ ΛΟΓΙΚΗ!
Μια εσφαλμένη λογική μπορεί μερικές φορές να οδηγήσει σε σωστό συμπέρασμα!
Έστω π.χ. η διαίρεση 64/16. Διαγράφουμε τα 6άρια στον αριθμητή και στον παρανομαστή (κάτι ανεπίτρεπτο λογικά) και καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι 64/16 = 4/1 = 4 (Σωστό!).
Σωστό συμπέρασμα λοιπόν δε σημαίνει απαραίτητα και σωστή λογική.
ΔΥΟ ΛΑΘΗ ΚΑΝΟΥΝ ΚΑΤΙ ΣΩΣΤΟ!
Οι πολεμικές αγριότητες και η τρομοκρατία υπερασπίζονται συχνά με αυτό τον τρόπο. Παρόμοια, μερικοί άνθρωποι υπερασπίζονται τη θανατική ποινή λόγω του ότι το κράτος σκοτώνει τους ανθρώπους που έχουν σκοτώσει….
ΕΥΣΕΒΗΣ ΑΠΑΤΗ:
Γίνεται μια απάτη για την επίτευξη κάποιου καλού σκοπού με βάση την άποψη ότι «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα…»
Πολλά σύγχρονα θρησκευτικά «θαύματα» έχουν μια τέτοια βάση..
ΠΡΟΣΦΥΓΗ ΣΤΗ ΓΕΛΟΙΟΠΟΙΗΣΗ
Σα μέσον «απόδειξης» ενός επιχειρήματος… Γελοιοποιείς τον αντίπαλό σου ή τις απόψεις του, άρα είσαι σωστός!!!
ΒΕΒΑΙΩΤΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ΑΠΟ ΜΙΑ ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΜΕΙΖΟΝΑ ΠΡΟΤΑΣΗ
Κανένα ψάρι δεν είναι σκύλος και κανένας σκύλος δεν μπορεί να πετάξει. Άρα όλα τα ψάρια μπορούν να πετάξουν!
Το μαθηματικό εδώ λάθος είναι το εξής:
Εάν Α δεν είναι υποσύνολο του Β και το Β δεν είναι υποσύνολο του Γ, τότε το Α είναι υποσύνολο του Γ!
Είναι σφάλμα, διότι οποιεσδήποτε ισχύουσες μορφές ενός κατηγορηματικού συλλογισμού που βεβαιώνουν μια αρνητική μείζονα πρόταση, πρέπει να έχουν αναγκαστικά ένα αρνητικό συμπέρασμα.
Δε χρειάζεται να τονίσουμε ότι όλα σχεδόν τα επιχειρήματα, όλων των δημόσιων πολιτικών προσώπων οποιωνδήποτε κομμάτων και οιωνδήποτε προπαγανδιστών και διαφημιστών οποιασδήποτε άποψης ή προϊόντος είναι εσφαλμένοι συλλογισμοί!! Θα πρέπει λοιπόν να γνωρίζετε τα «κόλπα» τους, για να αποκαλύπτετε κάθε φορά την ελαττωματικότητα και παραπειστικότητα των λόγων τους και να πάψετε κάποια στιγμή να τους ακούτε, να τους ψηφίζετε, να ακολουθείτε τις προτροπές τους ή να αγοράζετε τα προϊόντα τους ή για να τους ξεμπροστιάζετε στους άλλους που δεν κατανοούν όλα αυτά και παρασύρονται από τον έντεχνο παραπειστικό λόγο τους.
Γενικά ένα επιχείρημα μπορεί να είναι εσφαλμένο:
1) στο περιεχόμενό του, λόγω μιας ανακριβούς παρουσίασης των γεγονότων.
2) στη φρασεολογία του, λόγω μιας λαθεμένης χρησιμοποίησης των λεκτικών όρων και
3) στη δομή του, λόγω μιας ακατάλληλης διαδικασίας εξαγωγής του συμπεράσματος.
Ανάλογα με τις τρεις αυτές περιπτώσεις διακρίνουμε τα σφάλματα των συλλογισμών σε Ουσιαστικά, Λεκτικά και Τυπικά. Σφάλματα. Οι δυο τελευταίες ομάδες αποτελούν τα λεγόμενα Λογικά Σφάλματα,
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΛΑΘΗ
Αυτά είναι γνωστά επίσης σα σφάλματα της υπόθεσης, γιατί οι αρχικές προτάσεις «υποθέτουν» πάρα πολλά πράγματα, προϋποθέτουν κρυφά το συμπέρασμα ή αποφεύγουν το εν λόγω θέμα.
(1) Το Σφάλμα του Απρόβλεπτου Γεγονότος διαπράττεται από ένα επιχείρημα που εφαρμόζει ένα γενικό κανόνα σε μια ιδιαίτερη περίπτωση που ο κανόνας αυτός δεν εφαρμόζεται. Η αλήθεια π.χ. της πρότασης ότι «οι άνθρωποι βλέπουν» δεν είναι λογική βάση για το συμπέρασμα ότι «οι τυφλοί βλέπουν». Αυτό είναι μια ειδική περίπτωση του λεγόμενου Λατινικά σφάλματος του secundum quid ( = σύμφωνα με κάτι), το οποίο διαπράττεται όταν μια γενική πρόταση χρησιμοποιείται σαν η βασική πρόταση για ένα επιχείρημα, χωρίς να δίνεται προσοχή στους σιωπηρούς περιορισμούς της, που αποκλείουν την εφαρμογή της με αυτό το τρόπο.
(2) Το Αντίστροφο του Σφάλματος του Απρόβλεπτου Γεγονότος. Εδώ εξάγει κάποιος λαθεμένα από μια ειδική περίπτωση ένα γενικό κανόνα. Έτσι το γεγονός ότι ένα συγκεκριμένο φάρμακο κάνει καλό σε ορισμένους ασθενείς, δε σημαίνει ότι αυτό είναι καλό για όλους τους ανθρώπους. Ανάλογα από δύο ή τρία παραδείγματα που ισχύουν εξάγει κάποιος λαθεμένα ένα καθολικό νόμο υποθέτοντας ότι αυτός ισχύει για όλα τα δυνατά παραδείγματα.
(3) Το Σφάλμα του Άσχετου Συμπεράσματος διαπράττεται όταν το συμπέρασμα είναι άσχετο με το συζητούμενο θέμα στις προτάσεις. Ειδικές περιπτώσεις άσχετου συμπεράσματος παρουσιάζονται στα λεγόμενα σφάλματα συνάφειας, τα οποία περιλαμβάνουν:
(4) Το ΣΦΑΛΜΑ ΤΟΥ ΚΥΚΛΙΚΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΣ ή του «ΑΙΤΟΥΝΤΟΣ ΤΗΝ ΕΡΩΤΗΣΗ» (Petitio Principii), κατά το οποίο οι βασικές προτάσεις προϋποθέτουν, ανοικτά ή κρυφά, το συμπέρασμα που πρόκειται να αποδειχθείμέσω αυτών.
π.χ.: «ο Νίκος ψηφίζει πάντα συνετά». «Και πώς το ξέρουμε αυτό», «Το ξέρουμε γιατί ψηφίζει πάντα ΠΑΣΟΚ)».
Μια ειδική μορφή αυτού του σφάλματος ονομάζεται ΦΑΥΛΟΣ ΚΥΚΛΟΣ (circulus in probando) Κατ’ αυτόν χρησιμοποιείται μια πρόταση p1 για να αποδείξει τη πρόταση p2 και η p2 για να αποδείξει την p3 κ.ο.κ., μέχρι να χρησιμοποιηθεί η πρόταση pn - 1 για να αποδείξει τη τελευταία πρόταση pn.. Στη συνέχεια χρησιμοποιείται η pn για να αποδείξει τη p1 και με’ αυτό το τρόπο θεωρείται σαν αποδεδειγμένη δήθεν ολόκληρη η σειρά των προτάσεων p1, p2, . . . , pn..
πχ:
Η ομάδα μας είναι η καλύτερη ομάδα μπάσκετ στον όμιλό μας». «Είναι η καλύτερη λόγω του φοβερού επιθετικού τρίδυμου των Νίκου, Γιώργου και Αλέκου». «Και πώς ξέρεις ότι αυτοί είναι τόσο καλοί;». «Μα είναι η βάση της καλύτερης ομάδας του ομίλου μας!
Μιλώντας αυστηρά, το σφάλμα του κυκλικού επιχειρήματος δεν είναι ένα σφάλμα συλλογισμού, αλλά μια ανοησία στην επιχειρηματολογία: Έτσι το επιχείρημα από την p σα μια βασική πρόταση στην p σα συμπέρασμα δεν είναι παραγωγικά έγκυρο και του λείπει κάθε δύναμη πειθούς, αφού όποιος αμφισβητήσει το συμπέρασμα δεν μπορεί να δεχθεί τη βασική πρόταση.
(5) Το Σφάλμα της ΛΑΘΕΜΕΝΗΣ ΑΙΤΙΟΤΗΤΑΣ (non causa pro causa). Αυτό τοποθετεί λαθεμένα την αιτία ενός φαινομένου σε κάτι με το οποίο αυτό φαινομενικά μόνο σχετίζεται. Η πιο συνήθης μορφή αυτού του σφάλματος είναι το "μετά απ’ αυτό, άρα εξ’ αιτίας αυτού" (post hoc ergo propter hoc), που θεωρεί λαθεμένα τη χρονική ακολουθία σα μια αιτιατή σχέση, δηλαδή θεωρεί ένα γεγονός Β σαν αιτία ενός γεγονότος Α απλά και μόνο επειδή το Β συνέβη μετά από το Α, όπως όταν μια κακοτυχία αποδίδεται σε ένα δήθεν «κακόβουλο» γεγονός», όπως το τυχαίο σπάσιμο ενός καθρέφτη. Το αν επίσης ο Γιώργος διορίσθηκε ανώτερος υπάλληλος σε μιας τράπεζα το Μάιο και η Ελένη πήρε ένα δάνειο από αυτήν τον Ιούλιο, δεν είναι σίγουρο ότι υπάρχει μεταξύ τους κάποια αιτιατή σχέση..
Μια άλλη μορφή αυτού του σφάλματος εμφανίζεται στη χρησιμοποίηση του συλλογισμού της απαγωγής σε άτοπο. Κατ’ αυτόν συμπεραίνουμε ότι μια πρόταση είναι εσφαλμένη, αν η πρόσθεσή της σε ένα σύνολο βασικών προτάσεων οδηγεί σε μια αντίφαση. Αυτός ο τρόπος συλλογισμού μπορεί να είναι σωστός, μπορεί π.χ. να συμπεράνει με ασφάλεια κάποιος ότι δυο γραμμές δεν τέμνονται, όταν η υπόθεση ότι τέμνονται τον οδηγεί σε αντίφαση. Αυτό που χρειάζεται όμως να κάνει για να αποφύγει αυτό το σφάλμα, είναι να επιβεβαιώσει ανεξάρτητα ότι κάθε μια από τι αρχικές βασικές προτάσεις είναι αληθής. Όταν π.χ. προσθέσουμε τη πρόταση:
Α: «Ο Φυσικός Κος Νικολάου είναι οπαδός του Ολυμπιακού»
στις προτάσεις:
Β1: «Κανένας επιστήμονας δεν ασχολείται με ανόητα πράγματα», και
Β2: «Το να ασχολείσαι με το ποδόσφαιρο είναι ένα πολύ ανόητο πράγμα»,
τότε οδηγούμαστε σε αντίφαση. Θα μπορούσε όμως να μην ισχύει η Β1 ή η Β2. Αν ισχύει η Α, τότε σίγουρα δεν ισχύει η Β1 ή η Β2. Αν όμως αυτές ισχύουν, τότε είτε ο Κος Νικολάου δεν είναι επιστήμονας ή δεν είναι οπαδός καμιάς ομάδας.
(6) Το Σφάλμα των Πολλαπλών Ερωτήσεων απαιτεί να δοθεί μια απάντηση σε μια ερώτηση που ανάγεται πρακτικά σε άλλες πολλές υπερωτήσεις, όπως π.χ.: «Σου αρέσουν οι Αιγώκεροι;». «Και ναι και όχι, η Νίκη ναι, η Ελένη όχι», ή όταν η ερώτηση περικλείει μια λαθεμένη προϋπόθεση όπως π.χ.: «Τι έγινε; σταμάτησες να κυνηγάς γυναίκες;». Αν συνήθως δε κυνηγάς γυναίκες, τότε τι να απαντήσεις;
(7) Το Σφάλμα του Ανακόλουθου (Non Sequitur = αυτό δεν έπεται) συμβαίνει όταν ο συλλογισμός δε πείθει με τίποτα, γιατί είναι ολοφάνερο ότι οι βασικές προτάσεις δε συνδέονται με το συμπέρασμα που εξάγεται από αυτές. Μερικοί πάντως ταυτίζουν αυτό το σφάλμα με το σφάλμα του συνεπακόλουθου που θα δούμε παρακάτω.
«ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ»
Το Επιχείρημα «ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ» (ad hominem, όταν κάποιος τα βάζει με τον άνθρωπο και όχι με την ιδέα που αυτός υποστηρίζει ή αντιπροσωπεύει. Αυτό είναι ένα συνηθισμένο τέχνασμα των παραπειστικών ομιλητών που βρίζουν ή προσπαθούν να υποτιμήσουν εσκεμμένα τον αντίπαλό τους, αντί να αντιμετωπίσουν με σοβαρά επιχειρήματα τις ιδέες του.
Το Επιχείρημα της ΠΡΟΣΦΥΓΗΣ ΣΤΟ ΛΑΟ (Αd Populum). Πόσες και πόσες φορές δε θα έχετε ακούσει τους πολιτικούς σας να αποφεύγουν την παράθεση λογικών επιχειρημάτων και να καταφεύγουν στο λαϊκισμό ή στην υποτιθέμενη σοφή και σωστή κρίση του «κυρίαρχου λαού». Μέσα στα τεχνάσματα που χρησιμοποιούν εδώ είναι το «χάιδεμα» των αυτιών σας με ωραίες κουβέντες και ουτοπικές υποσχέσεις για την εκπλήρωση των ιδανικών σας ή των βαθύτερων επιθυμιών σας, δημιουργώντας τεχνηέντως μια ατμόσφαιρα ουτοπικού οραματισμού και μυθοπλασίας γύρω τους, κολακεύοντάς σας συγχρόνως και αποδίδοντάς σας υπερμεγέθεις ιδιότητες... Συνήθως η πιο προσφιλής τους μέθοδος είναι αυτή της «Τριπλής Έλξης»: να αποτείνονται δηλαδή άμεσα στα τρία στοιχεία της προσωπικότητάς σας, κατά Φρόιντ το Εγώ, το Ιδ και το Υπερεγώ. Με άλλα λόγια προσπαθούν να αποδείξουν ότι αυτό που υποστηρίζουν και επαγγέλλονται είναι επιθυμητό για σας (προσφυγή στο εγώ σας), ότι θα σας προσφέρει ευχαρίστηση και μια αίσθηση δύναμης (μια σαγήνη προς το Ιδ σας) και ότι είναι δίκαιο και ηθικό (σαγήνη προς το υπερεγώ).
Το Επιχείρημα της ΠΡΟΣΦΥΓΗΣ ΣΤΗΝ ΕΥΣΠΛΑΧΝΙΑ, όπως όταν ένας δικηγόρος αντί να παραθέσει επιχειρήματα για την αθωότητα του πελάτη του, προσπαθεί να διεγείρει τη συμπάθεια των ενόρκων.
Το Επιχείρημα της ΠΡΟΣΦΥΓΗΣ ΣΤΟ ΔΕΟΣ, που επιζητά την αποδοχή του συμπεράσματος με βάση το γεγονός ότι αυτό υποστηρίζεται από άτομα των οποίων η γνώμη είναι γενικά σεβαστή. Το ανόητο αυτό τέχνασμα χρησιμοποιείται κατά κόρον από τους πολιτικούς δημαγωγούς προσφεύγοντας σαν πειστήριο της «σωστής» άποψής του σε καταξιωμένες προσωπικότητες ή κοινωνικά ινδάλματα και αυθεντίες που υποστηρίζουν επίσης υποτίθεται αυτά που αυτοί λένε.. Για να μπορείτε να καταλάβετε εύκολα και να αξιολογήσετε άμεσα αυτές τις παραπειστικές προσφυγές του ομιλητή σας, θα πρέπει να έχετε απαλλαγεί οι ίδιοι από κάθε αυθεντία και να έχετε μάθει να κρίνετε μόνοι σας τα πράγματα, έχοντας τη δική σας προσωπική άποψη γι’ αυτά, έστω και αντίθετη από οποιονδήποτε υποτιθέμενο «Μεγάλο» του κόσμου. Θα πρέπει άλλωστε να ξέρετε ότι κανείς «Μεγάλος» δεν είναι παντού μεγάλος, Ίσα- ίσα οι «μεγάλοι» και οι πολλοί γνωστοί και καταξιωμένοι της κοινωνίας σας έχουν συνήθως πολλές ανοησίες, παρωπιδισμούς, κοντοφθαλμισμούς και μικρότητες να σας επιδείξουν. Αποφεύγετε επίσης να δημιουργείτε ανόητα ινδάλματα τραγουδιστών, ποδοσφαιριστών ή ηθοποιών, ούτε και να τους ψηφίζετε όταν τα διάφορα κόμματα τους συμπεριλαμβάνουν στα ψηφοδέλτιά τους για να τραβήξουν την ανόητη, άκριτη ψήφο σας.
Θα ήθελα να εντάξω σε αυτή την κατηγορία και τα δήθεν επιχειρήματα του ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΟΥ ή «ΠΑΡΑΞΕΝΟΛΟΓΙΚΟΥ» ΔΕΟΥΣ που όσο πιο τραβηγμένη και πιο εντυπωσιακή είναι η αναφερόμενη ιστορία, τόσο πιο εύκολα γίνεται πιστευτή από τα αδαή «μεταφυσικά» ή «παραφυσικά» αυτιά των οπαδών του «παράξενου» και του μυστηριακού». Πολλοί έτσι παλαιοποχίτες και νεοποχίτες γκουρού, «ειδήμονες» ή «ερευνητές» του παράξενου, του απόκρυφου και του μυστηριώδους λένε του κόσμου τις ανακρίβειες και φαντασιοπληξίες, τις οποίες και πιστεύουν με δέος οι οπαδοί τους, προσδίδοντάς τους μάλιστα με τη συχνή επανάληψη μεταξύ τους την επίφαση της «εγκυρότητας» ή «αντικειμενικότητας». Είναι πολύ παράξενο: ο ανεκπαίδευτος ανθρώπινος νους μπορεί να πιστέψει στο οτιδήποτε και να το υποστηρίξει με σθένος και φανατισμό ή ακόμα να πολεμήσει γι’ αυτό! Αυτός είναι και ένας από τους σοβαρούς λόγους που δε θα πρέπει να πιστεύετε τίποτα απ’ όσα σας προπαγανδίζουν οι άλλοι και να αποκτήσετε τη δική σας προσωπική κρίση γενόμενοι οι ίδιοι οι γκουρού του εαυτού σας και ερευνητές του αγνώστου και όχι οι οπαδοί οποιωνδήποτε άλλων ανθρώπων ή θεωριών.
Το Επιχείρημα της ΠΡΟΣΦΥΓΗΣ ΣΤΗΝ ΑΓΝΟΙΑ (Ad Ιgnorantiam), που επιχειρηματολογεί ότι ένα πράγμα είναι έτσι, επειδή απλά δεν έχει αποδείξει κανένας μέχρι τώρα ότι δεν είναι έτσι.
Το Επιχείρημα της ΠΡΟΣΦΥΓΗΣ ΣΤΗ ΔΥΝΑΜΗ (Ad Baculum) που είναι η προσφιλής μέθοδος των απολυταρχικών και ολοκληρωτικών καθεστώτων ή διαφόρων φασιστικών ομάδων και πολλές φορές του ίδιου του αστικού κράτους με τους μηχανισμούς καταστολής του. Με αυτό το τρόπο ένα συμπέρασμα γίνεται αποδεκτό απλά και μόνο κάτω από την απειλή βίας.
Μια άλλη παραπειστική τακτική είναι η προσπάθεια κάποιου να επηρεάσει τη κρίση σας με ΡΗΤΟΡΙΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕ ΖΩΝΤΑΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ Ή ΔΡΑΜΑΤΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ, κάνοντάς σας να ξεχάσετε την ακρίβεια και την συνέπεια των λόγων του. Και αυτή η τακτική χαϊδεύει και σαγηνεύει τ’ αυτιά σας και θα πρέπει επομένως να μάθετε να της αντιστέκεστε και να συνεχίζετε να αναζητάτε την αλήθεια και ακρίβεια και πραγματική πειστικότητα στα λόγια του ομιλητή σας. Τα ανέκδοτα επίσης και οι ιστορίες που λέγονται με έναν ευχάριστο τρόπο, δεν αποτελούν λογικά επιχειρήματα. Χρησιμοποιούνται για να διασαφηνίσουν μια θέση και όχι για να την αποδείξουν. Μπορεί να κάνουν το άτομο μαγνητικό, αλλά δεν αποτελούν κριτήριο για μια υπεύθυνη θέση.
Μια γενικότερη δημαγωγική τακτική είναι η ΠΡΟΣΦΥΓΗ ΣΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ για την ενίσχυση μιας αδύναμης επιχειρηματολογίας. Το να εντείνεις όμως τη συναισθηματικότητα ενός επιχειρήματος, δε σημαίνει ότι βελτιώνεις και την εγκυρότητά του. Πολλές φορές η προσφυγή αυτή γίνεται άμεσα κι επιθετικά στις φοβίες και ανασφάλειες του ακροατηρίου, το οποίο και παροτρύνεται από τον ομιλητή προς την ανάληψη μιας συγκεκριμένης δράσης, άμεσα επωφελή γι’ αυτόν ή για την εκπλήρωση των χιμαιρικών θεωριών του. Αντί να τρομάζετε και να χέζεστε επάνω σας από τους επικινδυνολόγους και καταστροφολόγους δημαγωγούς που προσπαθούν συνειδητά να προκαλέσουν μια σύγχυση στο νου σας, μάθετε πιο απλά να χέζετε αυτούς τους ίδιους και να τους στέλνετε στην αφάνεια.
Ένα άλλο κλασσικό τέχνασμα είναι ο ομιλητής σας να το παίζει πολύ «in» και «μοδάτος» και να προσπαθεί να σας πείσει να μπείτε κι εσείς στην αγέλη του για να πιστέψτε και να κάνετε αυτό που υποτίθεται κάνουν και πιστεύουν οι περισσότεροι άνθρωποι τότε. Επικαλείται σε τέτοιες περιπτώσεις την κοινή γνώμη ή το υποτιθέμενο κύρος και τη δήθεν αληθοφάνεια της άποψης των πολλών. Ας έχετε σε μια τέτοια περίπτωση υπ’ όψη σας το αρχαιοελληνικό ρητό ότι «ουκ εν τω πολλώ το ευ» και ότι 0Χ1000 = 0, το ίδιο και 0Χ1.000.000 = 0 και να είσαστε επίσης σίγουροι ότι ο ομιλητής σας είναι οπωσδήποτε δόλιος και παραπειστικός, αν δεν είναι απλά αδαής και ανόητος. Για να μπορείτε όμως να κρίνετε σωστά και να αποποιηθείτε την έκκλησή του να μπείτε κι εσείς στην «ομάδα των πολλών», θα πρέπει να έχετε μάθει να ακολουθείτε το δικό σας προσωπικό μονοπάτι και όχι τη λεωφόρο των πολλών. Θα πρέπει έχετε μάθει να αυτοκαθοδηγήστε και να ενδιαφέρεστε όχι για την ποταπή ασφάλεια και εξομοίωσή σας με τους άλλους μέσα στην αγέλη, αλλά για την γνώση και την αλήθεια και τη δυνατότητα έκφρασης της προσωπικής σας διαφοράς, της προσωπικής σας ιδιαιτερότητας από όλους τους άλλους. Είσαστε, γεννηθήκατε φύσει διαφορετικοί από αυτούς, αρνηθείτε λοιπόν τις κολακείες και παροτρύνσεις του προπαγανδιστή και δημαγωγού σας και γίνετε και θέσει διαφορετικοί, εκφράζοντας τη δική σας μοναδική και ανεπανάληπτη προσωπικότητα.
Ένα άλλο κόλπο είναι ο ομιλητής σας να το παίζει «ΕΝΑΣ ΑΠΛΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΣΑΝ ΕΣΑΣ», για να κερδίσει την εμπιστοσύνη σας και την συγκατάθεσή σας, αποκρύβοντας επιμελώς τις πραγματικές δραστηριότητές του και το κοινωνικό και οικονομικό στάτους του. Άλλες πάλι φορές συνδέει πονηρά την άποψή του με κάποια δήθεν επιστημονικότητα και υποτιθέμενα εργαστηριακά πειράματα που απέδειξαν την ισχύ της. Σήμερα, λόγω του γενικότερου σεβασμού που τρέφουμε όλοι μας για την επιστήμη, όλοι σχεδόν προσπαθούν να την επικαλεστούν, ακόμα και όταν υποστηρίζουν το πιο ανόητο πράγμα του κόσμου και ειδικότερα όταν θέλουν συνειδητά να σας παραπλανήσουν.
Άλλες πάλι φορές ο ομιλητής σας προσπαθεί να σας ΓΟΗΤΕΥΣΕΙ με το ωραίο του παρουσιαστικό, έτσι ώστε να δεχθείτε εύκολα και ανώδυνα σα σωστά και ωραία και αυτά που λέει; Μπορεί να είναι π.χ. ένα μοντέλο που διαφημίζει ένα προϊόν και που προσπαθεί να σας κάνει να πιστέψτε ότι είναι ωραίο όχι από τη φύση του, αλλά λόγω της χρησιμοποίησης αυτού του προϊόντος - αφήνοντας να υπονοηθεί ότι θα μπορούσατε κι εσείς να γίνετε ωραίοι και ωραίες σαν κι αυτό, αν χρησιμοποιήσατε επίσης αυτό το προϊόν. Μάθετε να κωφεύετε ΣΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ, χωρίς καμιά απολύτως εξαίρεση, γιατί όλες τους είναι ψευδείς και παραπειστικές, και αν χρειάζεστε πραγματικά κάτι, μάθετε να κάνετε μόνοι σας μια έρευνα αγοράς για να βρείτε το καλύτερο δυνατό προϊόν με τη καλύτερη δυνατή τιμή που θα μπορεί να καλύψει τη συγκεκριμένη ανάγκη σας. Μάθετε να προσδιορίζετε εσείς τις ανάγκες σας και όχι οι προπαγανδιστές σας που σας μετατρέπουν σε υπνωτισμένους ανόητους καταναλωτές, άχρηστων ως επί το πλείστον προϊόντων.
Ένα άλλο τέχνασμα είναι ο ομιλητής σας να χρησιμοποιεί ΕΙΔΙΚΑ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΕΣ, ΘΕΤΙΚΑ ΦΟΡΤΙΣΜΕΝΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΞΙΩΜΕΝΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΛΕΞΕΙΣ ΚΑΙ ΚΟΣΜΗΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ γι’ αυτό που υποστηρίζει, αποφεύγοντας κατά τα άλλα την επιχειρηματολογία. Φτιάχνει με άλλα λόγια ένα ωραίο περιτύλιγμα, στολίζοντας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το πακέτο του, θαμπώνοντάς σας με την εξωτερική του εμφάνιση, κάνοντάς σας να ξεχάσετε το αληθές περιεχόμενό του, το οποίο αποδεικνύεται σχεδόν πάντοτε άνθρακας αντί για τον υποτιθέμενο χρυσό και φύκια αντί για τις μεταξωτές κορδέλες; Μάθετε να κρίνετε τις ιδέες με τα επιχειρήματα και όχι με τα θετικά στολίδια με τα οποία τις ντύνουν οι υποστηρικτές τους. Στην ίδια αυτή κατηγορία εντάσσονται και οι επανειλημμένες θετικές βεβαιώσεις που χρησιμοποιεί ο ομιλητής σας για τις θέσεις του, προσπαθώντας να σας πείσει απλά και μόνο με την στομφώδη επανάληψή τους για την ορθότητά τους. Η γενικότερη αρχή σε σχέση με τα πολιτικά δρώμενα είναι να χρησιμοποιούν όλα τα κόμματα θετικά πάντα κοσμητικά επίθετα και χαρακτηρισμούς για το δικό τους κόμμα και αρνητικά και απαξιωτικά πάντα για το αντίπαλο κόμμα!
Ένα ακόμα επιτήδειο τέχνασμα που χρησιμοποιούν οι δημαγωγοί μας είναι οι ΕΥΦΗΜΙΣΜΟΙ, ήπιες δηλαδή εκφράσεις για να σκεπάσουν μια δυσάρεστη πραγματικότητα και να καθησυχάσουν έτσι το ακροατήριό τους. Για παράδειγμα στη διάρκεια του πολέμου μιλάνε για «απώλειες», αντί για σκοτωμούς και για «ανθρωπιστική βοήθεια» αντί για έναν ιμπεριαλιστικό πόλεμο, όπως π.χ. στη Σερβία. Στις αρχές του πρώτου παγκοσμίου πολέμου πολλοί τραυματισμένοι στρατιώτες υπέφεραν από το λεγόμενο «σοκ των οβίδων». Η σύντομη αυτή ζωντανή φράση μεταφέρει άμεσα τη φρίκη της μάχης και μπορεί να ακούσει κανείς τις οβίδες να σκάνε πάνω από το κεφάλι του. Μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, οι Αμερικάνοι άρχισαν να χρησιμοποιούν για την ίδια κατάσταση τη φράση "κούραση από τη μάχη». Η φράση αυτή ήταν κάπως πιο ευχάριστη, αλλά εξακολουθούσε να αναγνωρίζει το πόλεμο σαν την αιτία της ενόχλησης. Έτσι κατά την έναρξη του Πολέμου στο Βιετνάμ, η ίδια ασθένεια άρχισε να αναφέρεται στο εξής σα "διαταραχή μετατραυματικού στρες", μια φράση που αποσυνδέεται τελείως από τη πραγματικότητα και τη φρικαλεότητα του πολέμου.
Ένα από τα πιο δόλια πάντως τεχνάσματα είναι η χρησιμοποίηση της ΜΙΣΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ. Γνωρίζοντας ότι ένα απόλυτο ψέμα είναι πολύ εύκολο να αποκαλυφθεί, ο ομιλητής σας λέει ένα μεγάλο ψέμα παρουσιάζοντάς σας επιλεγμένα τη μισή μόνο αλήθεια από ένα πραγματικό γεγονός, με άλλα λόγια εκείνο μόνο το κομμάτι της ιστορίας που ευνοεί τον ίδιο, αποσιωπώντας έντεχνα το υπόλοιπο, το οποίο θα μπορούσε ίσως να τον καταστρέψει ή να ανατρέψει τελείως το επιχείρημά του. Μια και η μισή «αλήθεια» που σας παρουσιάζει είναι πειστική και ευαπόδεικτη, καταλήγετε να πειστείτε για την ορθότητα του επιχειρήματός του. Με αυτό το τρόπο μπορεί π.χ. να παραποιηθεί πλήρως το νόημα ενός γραπτού ή του λόγου ενός άλλου ατόμου, εναντίον του οποίου αυτός καταφέρεται, απομονώνοντας δολίως μερικές εκφράσεις του, για να συρράψει και να μοντάρει την ψευδή καταγγελία του. Ένα συνηθισμένο κόλπο στην ίδια γενική κατηγορία είναι το ντύσιμο δέκα ευαπόδεικτων αληθειών με ένα δυσαπόδεικτο μεγάλο ψέμα, το οποίο και παρέχει την «απόδειξη» των ισχυρισμών του ομιλητή σας. Μια και είναι εύκολο να ελέγξετε την εγκυρότητα των δέκα αληθειών που σας παραθέτει, κάνετε το σφάλμα να υποθέστε ότι και το ενδέκατο δεδομένο, που δεν μπορείτε να ελέγξετε για την εγκυρότητά του, είναι και αυτό επίσης αληθές, πέφτοντας έτσι στη παγίδα του δόλιου θηρευτή σας; Τα τεχνάσματα αυτά είναι καθημερινά και τετριμμένα στις πολιτικές εφημερίδες και στους πολιτικούς λόγους όλων σχεδόν των πολιτικών.
Μια άλλη, συμπληρωματική, επίσης προσέγγιση και κατάταξη που δίνουν μερικοί ερευνητές για τα Λάθη των «Συλλογισμών» και των «Επιχειρημάτων» είναι η εξής:
ΤΟ ΤΣΙΓΚΛΙΣΜΑ
Όταν προσπαθείς να κάνεις κάποιον να θυμώσει, χωρίς να παρουσιάζεις άμεσα το επιχείρημά σου.
Ο ΑΧΥΡΑΝΘΡΩΠΟΣ:
Όταν επιτίθεσαι σε μια υπερμεγενθυμένη ή ή γελοιοποιημένη θέση του αντιπάλου σου.
ΤΟ ΣΤΗΣΙΜΟ ΤΗΣ ΤΡΑΠΟΥΛΑΣ:
Η χρησιμοποίηση επιχειρημάτων που υποστηρίζουν τη θέση σου, αλλά αγνοώντας ή μην επιτρέποντας τα ενάντια επιχειρήματα…
ΤΟ ΨΕΥΔΕΣ ΔΙΛΗΜΜΑ:
Το να υποθέτεις ότι υπάρχουν μόνο δύο εναλλακτικές λύσεις, όταν στην πραγματικότητα υπάρχουν περισσότερες…
«Όποιος δεν είναι μαζί μας είναι εναντίον μας…» (που περιέχει και την προσφυγή στον τρόμο»
Ή πάλι η προτροπή:
Choose your side!...
ΤΟ «ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ» ΤΗΣ ΜΗ ΑΠΟΔΕΙΞΗΣ
Ο ισχυρισμός ότι οτιδήποτε δεν έχει αποδειχθεί ακόμα σαν ψευδές, πρέπει να είναι αναγκαστικό αληθινό (ή αντίστροφα). Ουσιαστικά ο ομιλητής υποστηρίζει ότι πρέπει να κερδίσει εξ ορισμού, εάν ο αντίπαλός του δεν μπορεί να δώσει αρκετά ισχυρά επιχειρήματα. Η απουσία της απόδειξης όμως δεν είναι η απόδειξη της απουσίας…
TO ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ ΜΕΣΩ ΜΙΑΣ ΡΗΤΟΡΙΚΗΣ ΕΡΩΤΗΣΗΣ
Καθοδηγώντας έτσι το ακροατήριο να δώσει την απάντηση που θέλει ο ομιλητής...
Η ΠΛΑΝΗ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΚΑΝΟΝΑ (Η ΑΔΑΗΣ ΓΕΝΙΚΕΥΣΗ)
Αυτή σχετίζεται με το αδόκιμο συμπέρασμα ότι επειδή κάτι ισχύει σε μερικές ή και σε πολλές έστω περιπτώσεις, θα ισχύει σε όλες τις περιπτώσεις!
Π.χ. "Όλες οι καρέκλες έχουν τέσσερα πόδια"… εκτός βέβαια από τις κουνιστές και όχι μόνον..
ΤΟ ΣΦΑΛΜΑ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΝΑΓΩΓΗΣ Η ΥΠΕΡΑΠΛΟΥΣΤΕΥΣΗΣ
Όπως επεσήμανε και ο Αϊνστάιν, κάθε θεωρία πρέπει να είναι ΟΣΟ ΤΟ ΔΥΝΑΤΟΝ ΠΙΟ ΑΠΛΗ, ΑΛΛΑ ΌΧΙ ΑΠΛΟΥΣΤΕΡΗ ΤΗΣ ΑΠΛΗΣ!
ΤΟ ΨΥΧΟΓΕΝΕΤΙΚΟ ΣΦΑΛΜΑ:
Το ότι αν μάθετε τον ψυχολογικό λόγο που ο αντίπαλός σας συμπαθεί ένα επιχείρημα, τότε αυτός είναι προκατειλημμένος και επομένως το επιχείρημά του λάθος! (φοβερή λογική…)
Η ΜΕΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
Ο ισχυρισμός ότι θα ανακαλυφτούν κάποια μέρα στοιχεία που θα υποστηρίξουν τη θεωρία σας.
Η ΔΥΣΦΗΜΗΣΗ ΤΩΝ ΠΗΓΩΝ:
Η δυσφήμηση των πηγών που χρησιμοποιεί ο αντίπαλός σας, αντί να αντιμετωπίσετε τα ίδια τα επιχειρήματά του. Είναι μια παραλλαγή του «επιχειρήματος εναντίον του ανθρώπου»…
ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ ΤΗΣ ΑΥΘΕΝΤΙΑΣ:
Το έχουμε ξανατονίσει: όλες οι αυθεντίες είναι αυθεντίες μόνον σε ένα πολύ ειδικό και περιορισμένο πεδίο, στο οποίο μάλιστα πολλές φορές σφάλουν τρομερά, όπως επιβεβαιώνεται και από ένα μεγάλο πλήθος ιστορικών παραδειγμάτων. Ο πατέρας της σύγχρονης χημείας Αντουάν Λαβουαζιέ αρνιόταν επιμόνως να δεχθεί τις «ψευδαισθητικές» όπως υποστήριζε, ιστορίες των χωρικών για μετεωρίτες που πέφτουν από οτν ουρανό, παρατηρώντας με στόμφο ότι ο ουρανός δεν περιέχει πέτρες! Άλλοι μεγάλοι επιστήμονες της εποχής τους κορόιδευαν επίσης τις προσπάθειες των αδελφών Ράιτ, υποστηρίζοντας ότι καμιά μηχανή βαρύτερη από τον αέρα δεν μπορεί να πετάξει… Όπως έχει τονίσει ο Σοπενχάουερ (δυστυχώς) ο καθένας θεωρεί τα όρια της άποψής του σαν τα όρια του κόσμου!
Από την άλλη μεριά, η δήλωση μιας αυθεντίας μπορεί να είναι απηρχαιωμένη και να μην ισχύει πια ή η δήλωση αυτή να έγινε από ευγένεια ή κάτω από ειδικές συνθήκες και περιστάσεις που αποκρύβονται εσκεμμένα από τον ομιλητή.
ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ ΤΗΣ ΨΕΥΤΙΚΗΣ Η ΑΝΩΝΥΜΗΣ ΑΥΘΕΝΤΙΑΣ :
Η επίκληση μιας αυθεντίας που δεν υπάρχει ή που αν υπάρχει δεν έχει πει αυτό που ισχυρίζεται ο ομιλητής,
Π.χ. «οι εμπειρογνώμονες συμφωνούν ότι..."
«Οι επιστήμονες λένε ότι ...."
Η ΔΗΛΩΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΣΤΡΟΦΗΣ:
Ο ομιλητής υποστηρίζει ότι και αυτός αποδεχόταν παλιότερα αυτή τη θεώρηση, αλλά σήμερα (που έμαθε περισσότερα και είναι πιο «εξελιγμένος») δεν την υποστηρίζει πια.
Αυτό δεν είναι βεβαίως με τίποτα επιχείρημα αληθότητας της νέας θεώρησή του και ψευδότητας της παλιάς. Δεν αποκλείεται κάποια στιγμή στο μέλλον να επανέλθει στην παλιά την οποία θα δει με ένα καινούργιο μάτι. Τέτοιους κύκλους κάνουν όλοι οι άνθρωποι…
Η ΚΑΚΗ ΑΝΑΛΟΓΙΑ:
Ο ισχυρισμός ότι δύο καταστάσεις είναι εντελώς παρόμοιες, ενώ δεν είναι, παρότι μπορεί να μοιάζουν σε μερικά πράγματα.
Π.χ. το άτομο μπορείς να μας θυμίζει το ηλιακό σύστημα, αλλά είναι πολύ διαφορετικό από αυτό, αφού π.χ. τα ηλεκτρόνια δεν περιστρέφονται σε ορισμένες συγκεκριμένες τροχιές γύρω από τον πυρήνα και μπορούν επίσης να μεταπηδήσουν από μια τροχιά σε μια άλλη, κάτι βέβαια που δεν μπορούν να κάνουν με τίποτα οι πλανήτες.
ΨΕΥΔΗΣ ΑΙΤΙΑ
Ο ισχυρισμός ότι επειδή συνέβησαν δύο πράγματα το ένα μετά το άλλο, το πρώτο προκάλεσε το δεύτερο (Η ακολουθία δεν είναι αιτιολογία.).
Η ΣΥΓΧΥΣΗ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗΣ ΚΑΙ ΑΙΤΙΟΤΗΤΑΣ
Έγινε μια προσέγγιση του Άρη στη Γη και συνέβη κάπου ένας μεγάλος σεισμός. Άρα ο Άρης προκάλεσε το σεισμό….
ΤΟ ΟΤΙ Η ΑΙΤΙΑ ΠΡΟΗΓΕΙΤΑΙ ΠΑΝΤΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΤΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ
Όχι πάντα! Σε ένα βουλιαγμένο π.χ. από μια πέτρα μαξιλάρι η αιτία και το αποτέλεσμα συμβαίνουν συγχρόνως.
ΑΙΤΙΩΔΗΣ ΥΠΕΡΑΠΛΟΥΣΤΕΥΣΗ:
Το να προσπαθείς να χρησιμοποιήσεις μια αιτία για να εξηγήσεις κάτι, όταν αυτό έχει στην πραγματικότητα πολλές αιτίες.
Π.χ. "Το ατύχημα προκλήθηκε από το ταξί που ήταν παρκαρισμένο στο δρόμο". Και άλλοι όμως οδηγοί είδαν το ταξί και το παρέκαμψαν και μόνον ο μεθυσμένος οδηγός κτύπησε πάνω του…
ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ : «Η ΕΞΑΙΡΕΣΗ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΝΕΙ ΤΟΝ ΚΑΝΟΝΑ»
Η εξαίρεση δεν επιβεβαιώνει τον κανόνα, αλλά αντιθέτως τον αμφισβητεί αποδεικνύοντας ότι αυτός δεν έχει καθολική ισχύ κι επομένως θα πρέπει να χρησιμοποιείται πολύ προσεκτικά και ίσως μάλιστα να χρειάζεται να εγκαταλειφθεί!
ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ ΤΗΣ «ΜΟΔΑΣ», ΤΟΥ «IN» Η ΤΩΝ «ΠΟΛΛΩΝ»
Ο ισχυρισμός ότι μια ιδέα είναι σωστή επειδή την ακολουθούν ή την υποστηρίζουν πολλοί άνθρωποι. Ή η δικαιολογία ότι «όλοι το κάνουν», όπως υποστηριζόταν παλιότερα για τη δουλεία.
ΤΟ ΣΦΑΛΜΑ ΤΗΣ ΔΙΑΙΡΕΣΗΣ:
Ο ισχυρισμός ότι αυτό που ισχύει για το σύνολο ισχύει και για κάθε συστατικό μέρος του.
ΤΟ ΣΦΑΛΜΑ ΤΗΣ ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗΣ:
Όταν άσχετα μεταξύ τους στοιχεία αντιμετωπίζονται σαν ένα όλο, σα να πρέπει να γίνουν μαζί αποδεκτά ή να απορριφθούν μαζί., ενώ καθένα από αυτά πρέπει να γίνει αποδεκτό ή να απορριφθεί ανάλογα με την αξία του.
ΤΟ ΣΦΑΛΜΑ ΤΗΣ ΟΛΙΣΘΗΡΗΣ ΠΛΑΓΙΑΣ Η Η ΜΥΤΗ ΤΗΣ ΚΑΜΗΛΑΣ Ή Η ΧΙΟΝΟΣΤΙΒΑΔΑ
Σύμφωνα με ένα παλιό ρητό, αν επιτρέψεις σε μια καμήλα να βάλει τη μύτη της μέσα σε μια σκηνή, σύντομα θα ακολουθήσει ολόκληρη η καμήλα.
Π.χ. "Εάν νομιμοποιήσουμε τη μαριχουάνα, τότε περισσότεροι άνθρωποι θα δοκιμάσουν την ηρωίνη".
Ή
"Εάν κάνω εξαίρεση σε σας, τότε θα πρέπει να κάνω σε όλους εξαίρεση!"
Η ΕΚΚΛΗΣΗ ΣΤΗ ΣΥΜΠΤΩΣΗ:
Η βεβαίωση ότι κάποιο γεγονός οφείλεται σε δεκάδες συμπτώσεις.
Κάποιος προκάλεσε τέσσερα τροχαία ατυχήματα σε ένα μήνα και εξακολουθεί να ισχυρίζεται ότι ήταν όλα συμπτώσεις.
Το επιχείρημα αυτό όμως δεν είναι πάντα εσφαλμένο. Υπάρχουν όντως και τυχαία γεγονότα.
Η ΕΚΛΕΚΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ:
Το επιχείρημα των πολλών επιτυχιών, όταν αποκρύβονται οι πολλές επίσης αποτυχίες…
Η ΕΚΛΕΚΤΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ:
Όταν παρουσιάζεις το ασθενέστερο επιχείρημα του αντιπάλου σου σαν το καλύτερο του, το αντικρούεις και διαλαλείς ότι τα επιχειρήματά του είναι σαθρά και αδύναμα. Μοιάζει με την Εκλεκτική Παρατήρηση, αφού ο ομιλητής αγνοεί τα επιχειρήματα που δεν συμπαθεί. Σχετίζεται επίσης με το Επιχείρημα του Αχυράνθρωπου, εφόσον δεν αντιπροσωπεύουμε δίκαια το επιχείρημα του αντιπάλου μας.
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ ΜΕ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΚΑΛΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΙΣ ΒΑΡΟΣ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΝΕΠΕΙΑΣ
Ό,τι χαϊδεύει τα’ αυτιά είναι σωστό!
ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ ΤΗΣ ΑΚΑΤΑΛΑΒΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
που δημιουργεί κύρος και σπουδαιοφάνεια….
Η ΑΛΛΑΓΗ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ (ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΗ)
Αλλάζει κάποιος εσκεμμένα το θέμα, για να αποφύγει την υποστήριξη ενός ανίσχυρου συλλογισμού….
ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ ΤΗΣ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ
Η γρήγορη ομιλία δεν επιτρέπει στο ακροατήριο να καταλάβει καλά τι λέγεται. Αν λάβουμε μάλιστα υπόψη μας και τον ισχυρισμό μερικών ψυχολόγων ότι για να καταλάβουμε αυτό που ακούμε, πρέπει για ένα σύντομο διάστημα να το πιστέψουμε, τότε με τη γρήγορη ομιλία δεν έχουμε χρόνο για να απορρίψουμε αυτό που ακούμε.
ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ ΤΩΝ ΠΟΛΛΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ:
Εάν κάνετε αρκετές επιθέσεις, και υποβάλλετε αρκετές ερωτήσεις, μπορεί να μην χρειαστεί να καθορίσετε τη θέση σας πάνω στο θέμα…..
Η ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΟΣ
Όταν αντί της σωστής πρότασης "εάν p τότε q", χρησιμοποιείται η "q άρα p".
Η ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΤΩΝ ΔΟΚΩΝ …
Εάν ο αντίπαλός σας εξετάζει επιτυχώς κάποιο σημείο, του λέτε ότι πρέπει να εξετάσει και κάποιο άλλο σημείο. Εάν μπορέσετε να καταστήσετε αυτά τα σημεία όλο και πιο δύσκολα (ή διαφορετικά), τότε ο αντίπαλός σας κάποια στιγμή θα αποτύχει. Σίγουρα θα βρείτε ένα θέμα όπου αυτός δεν είναι τόσο καλός...
Το επιχείρημα αυτό σχετίζεται και με το επιχείρημα μέσω ερωτήσεων. Το να κάνεις όμως ερωτήσεις είναι εύκολο - η απάντησή τους είναι δύσκολη.
ΕΚΚΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΥΠΛΟΚΟΤΗΤΑ:
Εάν ο ομιλητής δεν καταλαβαίνει το θέμα, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι κανένας δεν το καταλαβαίνει οπότε οι απόψεις του είναι το ίδιος καλές με οποιουδήποτε άλλου.
ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΝΟΥ...
Πάρα πολλές φορές ρηχό και έωλο!
ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ ΤΗΣ ΟΚΝΗΡΙΑΣ:
Ο ομιλητής ξέρει ελάχιστα για το θέμα. Εντούτοις έχει μια άποψη, και προσβάλλεται, εάν αυτή δεν αντιμετωπιστεί με σεβασμό!
ΣΩΣΤΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ, ΣΩΣΤΗ ΛΟΓΙΚΗ!
Μια εσφαλμένη λογική μπορεί μερικές φορές να οδηγήσει σε σωστό συμπέρασμα!
Έστω π.χ. η διαίρεση 64/16. Διαγράφουμε τα 6άρια στον αριθμητή και στον παρανομαστή (κάτι ανεπίτρεπτο λογικά) και καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι 64/16 = 4/1 = 4 (Σωστό!).
Σωστό συμπέρασμα λοιπόν δε σημαίνει απαραίτητα και σωστή λογική.
ΔΥΟ ΛΑΘΗ ΚΑΝΟΥΝ ΚΑΤΙ ΣΩΣΤΟ!
Οι πολεμικές αγριότητες και η τρομοκρατία υπερασπίζονται συχνά με αυτό τον τρόπο. Παρόμοια, μερικοί άνθρωποι υπερασπίζονται τη θανατική ποινή λόγω του ότι το κράτος σκοτώνει τους ανθρώπους που έχουν σκοτώσει….
ΕΥΣΕΒΗΣ ΑΠΑΤΗ:
Γίνεται μια απάτη για την επίτευξη κάποιου καλού σκοπού με βάση την άποψη ότι «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα…»
Πολλά σύγχρονα θρησκευτικά «θαύματα» έχουν μια τέτοια βάση..
ΠΡΟΣΦΥΓΗ ΣΤΗ ΓΕΛΟΙΟΠΟΙΗΣΗ
Σα μέσον «απόδειξης» ενός επιχειρήματος… Γελοιοποιείς τον αντίπαλό σου ή τις απόψεις του, άρα είσαι σωστός!!!
ΒΕΒΑΙΩΤΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ΑΠΟ ΜΙΑ ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΜΕΙΖΟΝΑ ΠΡΟΤΑΣΗ
Κανένα ψάρι δεν είναι σκύλος και κανένας σκύλος δεν μπορεί να πετάξει. Άρα όλα τα ψάρια μπορούν να πετάξουν!
Το μαθηματικό εδώ λάθος είναι το εξής:
Εάν Α δεν είναι υποσύνολο του Β και το Β δεν είναι υποσύνολο του Γ, τότε το Α είναι υποσύνολο του Γ!
Είναι σφάλμα, διότι οποιεσδήποτε ισχύουσες μορφές ενός κατηγορηματικού συλλογισμού που βεβαιώνουν μια αρνητική μείζονα πρόταση, πρέπει να έχουν αναγκαστικά ένα αρνητικό συμπέρασμα.
Τελευταία ενημέρωση: Πέμπτη, 14 Ιουνίου 2012, 16:22
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου